Temiz Suya Ulaşabilmek İçin Alternatif Çözümler
Dünya'da 884 milyon kişi temiz su kaynaklarına ulaşamıyor; bu değer yaklaşık her 8 kişiden 1'ine denk geliyor. Her sene yaklaşık 3.575 milyon insan su kaynaklı nedenlerden dolayı ölüyor. Yaklaşık beş dakikalık bir duşta harcanan su, 3. Dünya Ülkeleri'nde bir kişinin bütün gün kullandığı sudan daha fazla. Her 20 saniyede bir, bir çocuk su kaynaklı hastalıklardan dolayı ölüyor ve her sene yaklaşık 1.4 milyon çocuk diyare hastalığı yüzünden hayatını kaybediyor.
Su konusunda karşımıza çıkan bu dehşet veren tablo, durumun vahametini gözler önüne seriyor. Doğal su kaynaklarının bilinçsizce kullanılması ve atık yönetiminin doğru yapılmaması gibi nedenlerin sonucu olarak bu durum özellikle 3. Dünya Ülkeleri'nde baş gösteriyor. Tasarlanan bir çok yöntem ve uygulama olsa da henüz kalıcı ve devamlılığı olabilecek bir proje, maddi ve politik etmenler gibi nedenlerden dolayı hayata geçirilmekte güçlüklerle karşılaşıyor. Gene de umut vaat edici bireysel veya kurumsal girişimler söz konusu. İşte bunların bir kaçı:
Lifestraw (Yaşam Kamışı)2005 yılında İsveçli firma Vestergaard Frandsen tarafından geliştirilen Lifestraw, yaklaşık 25 cm uzunluğunda ve kamış şeklinde bir su filtresi. Çalışması için pil veya elektrik bağlantısı gibi herhangi bir enerji kaynağına ihtiyaç duymayan ürün, Forbes dergisi tarafından "Yaşamı değiştirecek 10 şey" listesine girmeyi ve Times gazetesi tarafından 2005 yılının en iyi buluşu seçilmeyi başardı. Yaklaşık 1000L suyu filtreleme kapasiteli bu akıllı tasarım, sudaki bakteri ve parazitleri %99.9 oranında temizliyor. Ayrıca sudaki partikülleri temizleyerek bulanıklığı gideren Lifestraw, hiçbir kimyasal madde içermiyor. Oldukça basit bir kullanımı olan ürünü suyun içine batırıp normal bir kamışı kullanır gibi suyu içinize çekiyorsunuz. Bu süreçte ilk olarak su 100 mikron çaplı delikleri olan bir ağ filtrelemesinden geçerek büyük parçacıklardan ve kirlilikten arınıyor. Daha sonra yaklaşık 15 mikron'luk (bir saç telinin 10'da 1'i kadar) polyester bir filtreden geçen su bakterilerinden arınıyor. Bu aşamadan sonra su iyot kaplı bir reçine arpacığından (kürecik, boncuk) geçiyor. İyot reaktif bir ametal olma özelliği sayesinde suda bulunan parazit, bakteri ve virüsleri öldürüyor. Ardından bir bölmeye toplanan su, iyot tadını ve kalan diğer pathojenleri yok etmek amacıyla bir karbon filtresinden geçiyor.
Pure Water Bottle (Saf Su Şişesi)Endüstri ürünü tasarımcısı Timothy Whitehead, Zambia'ya yaptığı gezisinde karşılaştığı su filtreleme yöntemleri karşısında endişe duymasından yola çıkarak bir tasarım geliştiriyor. Saf Su Şişesi (Pure Water Bottle) adını verdiği tasarımında UV ışınlarını kullanıyor.
Topraklı ve kirli suyu filtreleyen ürün, 4 mikro ölçekli filtre ve UV sistemi içeriyor. Bu sayede suyu %99.9 oranında saflaştıran Saf Su Şişesi, yaklaşık bir su şişesiyle aynı boyda. Tasarımı kullanmak için su haznesine suyu koymak, ardından UV sistemini çalıştırmak yeterli. Temizleme işlemini yaklaşık iki dakika içinde tamamlayan tasarım suyu sadece zararlı etmenlerden arındırmakla kalmıyor, aynı zamanda tadını içilebilir hale getiriyor.
SolarballEndüstri ürün tasarımcısı Jonathan Liow, 2008 yılında Kamboçya'ya yaptığı gezisinde orada yaşayan insanların içinde bulundukları hayat koşullarını ve temiz suya olan ihtiyaçlarını görünce, mutlaka onlar için bir şeyler tasarlaması gerektiğine inanıyor. Bu durumun sonucu olarak ortaya çıkan "Solarball", küre şeklinde bir tasarım olup günde 3 litreye kadar suyu temizleyebiliyor.
Yuvarlak olan formunun avantajıyla 360 dereceden güneş ışığını ve ısısını alabilen ürün, depoladığı ısı ile suyu buharlaştırarak içeriğindeki bütün zararlı maddeleri temizlemeyi başarıyor. Ürünün yapımında kullanılan malzemeler uzun ömürlü ve zor koşullara dayanaklı olmakla birlikte geri dönüşebiliyorlar.
Cycloclean (Su Temizleyici Bisiklet) Japonya'dan Nippon Basic firmasının, felaket bölgeleri ve suya ulaşımı zor olan yerleşim birimleri için tasarladığı "Cycloclean", suyu filtrelemeye yarayan aynı zamanda bisiklet olarak kullanılabilen bir tasarım. Bisikletin ürettiği kinetik enerji ile suyu temizleyen ürün, sadece 10 saatlik çalışma süresiyle 3 tonluk su filtreleyebiliyor.
Bisikletin üzerine monte edilmiş 4 filtreleme mekanizması ve pompalama aleti bulunuyor. Böylece su kaynaktan alındıktan sonra karbon ve mikroorganizmaların filtrelendiği sistemden geçerek içilebilir hale geliyor. Fakat seri üretime geçmemiş olması ve firmanın ürünü piyasada 6,600 dolar gibi oldukça yüksek bir ücretten satıyor olması umut kırıcı görünüyor. Gene de firma yetkilileri durumun farkında olduklarını ve maliyeti düşürmek için üretimin Bangladeş'te gerçekleştirilmesini ve aynı zamanda oranın halkına da bu ürünü sunmayı planladıklarını belirtiyorlar
Seramik Su Filtresi2008 yılında Uluslararası Su Birliği (Internatonal Water Association) tarafından İnovasyon Büyük Ödülü'ne layık görülen Seramik Su Filtresi, UNICEF ve Su ve Hijyen Program'ının (Water and Sanitation Program - WSP) desteği ile Kamboçya'da yaşayan insanlar tarafından geliştirildi. Ürünün 2002 yılında kullanılmaya başlanmasından itibaren ülke genelinde diyare hastalığından ölen kişi sayısı %50 oranında azaldı.
Gözenekli seramikten yapılan ürün, bakteri ve protozoaları engellemeyi başarıyor. Saatte 1-3 litre filtreleme kapasiteli tasarım şu anda Kamboçya’da kurulan üç fabrikada ayda 550 adet üretiliyor. Bağımsız firmalar ve sivil toplum örgütlerinin yardımlarıyla dağıtılan ve pazarlanan Seramik Su Filtresi, ileride ülkenin üçte ikilik bölümüne yayılması amaçlanıyor.
Kaynaklar:1. UNICEF/WHO. 2008. 2. World Health Organization. 2008.3. 2006 United Nations Human Development Report.4. 2006 United Nations Human Development Report.5. World Health Organization. 2008