Dolmabahçe Sarayı’nda Atatürk’e Özel Schindler Asansör

Schindler’in tarihi ve manevi değere sahip ünitelerinden biri olarak, Dolmabahçe Sarayı’ndaki Atatürk’e özel yaptırılan asansör hakkında Schindler Asansör’den Aybikem Kara ve Mete Araz’ın, sarayda Restorasyon Birimi’nde görevli Elektrik Mühendisi Cem Çelik, Atölye Sorumlusu İsmail Yüksel, İletişim Birimi’nde görevli Miraç Aköz ile gerçekleştirdikleri ve kaleme aldıkları röportajı aktarıyoruz. 

Ne kadar süredir bu görevdesiniz? Göreve geldiğiniz süreden bu yana sarayda gerçekleştirdiğiniz çalışmalar ile ilgili biraz bilgi alabilir miyiz?

Cem Çelik: Ben 1994 yılından beri bu görevdeyim. İsmail Yüksel ise daha eskidir. İsmail Yüksel 1985 yılında göreve başlamış, ancak hocamız Prof. Dr. Mustafa Bayram sarayda 1987 yılında göreve başlamıştır.

İsmail Yüksel: Biz geldiğimizde saray ziyarete açık değildi. Belirli bir sistem işlerliği yoktu. Daha lokal bazı işler yapılıyordu. Prof. Dr. Mustafa Bayram hocamız geldikten sonra kendisinin başkanlığında tesisatlar kontrol edildi. Tek tek bütün panoları kontrol ederek enerjilendirdik. Selamlık bölümünde eksik kalan kısımları da tamamladık. Saraydaki tüm tesisatları ve gördüğünüz tüm sistemleri tamamen Prof. Dr. Mustafa Bayram hocanın öncülüğünde yeniledik. Bu panolar bir kamu dairesi açısından baktığınızda her yerde bulunamayacak türden panolardır. Bununla birlikte bütün altyapımızı yeniledik, asansörümüz de saat gibi çalışır durumdadır. Hocamız Prof. Dr. Mustafa Bayram ile yıllarca birlikte çalıştık, bize çok emeği olmuştur. Kendisi sonra emekli oldu. Hocamızın birlikte çalıştığı herkese çok büyük katkısı olmuştur. Birlikte çalıştığımız süre içerisinde memur mantığıyla değil, her zaman yaptığımız işi benimseyerek devam ettirmemizi sağladı. Bu bilinci yerleştirdi. Hatta bir teknisyen gibi bizzat her işin başında görev almıştır.

Görevde bulunduğunuz süre içerisinde siz ne kadar süredir ünitemiz ile ilgileniyorsunuz?

İsmail Yüksel: 1985 yılında bakımsız durumda olan ünitenin Schindler ile iletişime
geçilerek kayıtları bulundu. Yıllık bakımları yapılmaya başlandı. Ücretsiz olarak değişimi yapıldıktan sonrasında da yıllık bakımları şirketiniz Schindler tarafından yapılmaya devam edildi . 2003 yılında da Schindler tarafından revize edilmiştir. Yıllık bakımları şirketiniz tarafından devam ettirildi. Konukevinde de bir asansör vardı, ona da Schindler bakıyordu ancak eskidikten sonra çıkardık ve sadece Atatürk’ün kullandığı ünite kaldı.

Schindler’in Türkiye’deki en önemli ünitelerinden biri olan asansör 1937 yılında Atatürk için yaptırılmıştı. 10 Kasım 1938 sonrasında da aktif olarak kullanıldı mı? Ne kadar süreyle kullanıldı?

Cem Çelik: Asansör günümüzde 10 Kasım haricinde engelliler için hizmet vermektedir. 10 Kasım’larda ise devrede oluyor ve Atatürk’ün odasını ziyaret için kullanılıyor. Bu asansörün içeride olması da aynı zamanda avantaj oldu. Bu sayede yeniden bir asansör yaptırmak durumunda kalmadık. Dolayısıyla aktif olarak kullanılıyor. Tabii engelli ziyaretçi sayısı çok olmadığı için çok sıkça kullanılmıyor.

Asansörün indiği katta personel odaları var ancak orası kullanılmıyor. Asansör zemin katla birlikte 3 katta hizmet vermektedir.

Elimizdeki teknik dokümanlar haricinde, özellikle sarayda tutulan, o döneme ait sözleşme veya sipariş formu gibi hatıra değeri taşıyan bir doküman bulunuyor mu?

Cem Çelik: Schindler’in bu asansörden Brezilya ve Türkiye’de kullanıldığını belirttiği yönünde bir bilgimiz var. Kıta Avrupası için bu asansörün tanıtımının yapıldığını, Dolmabahçe Sarayı’ndaki ünitenin Brezilya’dakinden daha önemli olduğunu belirtmişlerdi.

Mete Araz: İsviçre’de olduğum sürede oradaki kontağımız ile görüştüm. Türkiye’de 2 önemli ünitemiz bulunmaktadır. Biri Dolmabahçe Sarayı diğeri Pera Palas Oteli’ndeki ünitedir. Bu 2 önemli üniteden biri olan, Dolmabahçe Sarayı’nda yer alan Atatürk’ün asansörü ile ilgili bilgilere ulaşmak adına konunun üzerine gidiyoruz.

Saraya gelen ziyaretçilerin asansör hakkında bilgisi var mı? Ziyaretçiler asansörü görebiliyorlar mı veya kullanabiliyorlar mı?

Atatürk için farklı bir yerden asansöre geçiş olması nedeniyle ziyaretçiler tarafından çok bilinmiyor. Rehber eşliğinde sarayı gezerken Mavi Salon’da ziyaretçilere Atatürk’ün odası ve asansörü olarak belirtiliyor.

Bu asansörün Atatürk için yapılmış olması tarihsel değeri bir yana, manevi yönden değerini artırıyor. Sizin de bu konuda görüşlerinizi almayı isteriz.

İsmail Yüksel: Asansörü kullanan biri Atatürk için özel olarak yapılan bu üniteyi özellikle kullandığını belirtse dahi yeridir. Sonuçta eşi olmayan bir asansör ve manevi yönüyle de oldukça değerli.

Mete Araz: Son olarak ben bir soru daha sormak istiyorum. Gelecekte asansörle ilgili ekstra bir planınız var mıdır?

İsmail Yüksel: Biz mevcudu koruma üzerine çalışıyoruz. Bütün tarihi eserlerde mevcudu koruma durumu vardır.

Cem Çelik: Restorasyon sürecini Milli Saraylar Bilim Kurulu tarafından alınan kararlar doğrultusunda yürütüyoruz. Bizim misyonumuz Cumhuriyet’in ilanının ardından, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne devredilen tarihi ve kültürel eserleri koruyup en güzel şekilde gelecek nesillere aktarmaktır.