Evrensel Tasarım ve Erişilebilir Şehirler İnşa Etmek

Nüshet Çamuşoğlu / nushet@ekoyapidergisi.org
Modern şehirler, canlı, karmaşık ve sürekli gelişen yapılar olarak dikkat çekiyor. Bu dönüşümler nereye doğru ilerliyor? Kentsel nüfus artışı ivme kazanmaya devam ederken, şehirlerin yapısında hem gözle görülür hem de derinlemesine değişimler yaşanıyor.

Dünya Bankası'na göre, kentsel nüfusun %90'ı Afrika ve Asya'da yoğunlaşacak. Bu büyümeyle birlikte şu kritik sorular öne çıkıyor:

Alanlara, kaynaklara ve hizmetlere adil erişimi garanti altına almak için hangi tasarım yaklaşımları geliştirilmeli?

Yeni ortaya çıkan ve mevcut metropoller daha kapsayıcı ve erişilebilir hale nasıl getirilebilir?

Evrensel tasarım ve şehirler

Birçok şehirdeki mevcut yapılanma, şehir hayatına katılımı engelliyor. Yaşlı nüfusun artması ve engelli bireylerin çoğunun kentsel alanlarda yaşaması, şehirlerin daha kapsayıcı olma gerekliliğini ortaya koyuyor.

2050'ye kadar, 65 yaş üstü bireylerin sayısı, 5 yaş altı çocukların iki katına çıkacak ve 12 yaş altı çocuklarla eşitlenecek.

Şehirler, birbiriyle bağlantılı unsurlardan oluşan dinamik sistemlerdir. Binalar, yollar, kaldırımlar ve toplu taşıma gibi bileşenler, her yaş grubunun ve engelli bireylerin ihtiyaçlarına uygun tasarlanmamışsa, şehirlerin kapsayıcılığı sürekli sınavdan geçer.

Evrensel tasarımının önemi

Le Corbusier'in Modulor modeli gibi tasarım ölçekleri, genç ve sağlıklı erkek bireyleri temel alıyordu. Ancak kent yaşamı, farklı yaş grupları, cinsiyetler ve fiziksel yetilere sahip bireylerin oldukça çeşitli ihtiyaçlarına yanıt vermelidir.

Cinsiyete duyarlı kentleşme, toplu taşımada güvenliği artırma, kamusal alanları daha erişilebilir hale getirme gibi yenilikçi çözümler sunuyor. Geleneksel olarak, şehirler belirli bir kullanıcı tipine göre tasarlanmıştır. Oysa ki, standart yetişkin modeline dayalı olmayan bir yaklaşımla, şehirler daha esnek ve kapsayıcı hale getirilebilir.

Kentsel altyapıda evrensel tasarım

Evrensel tasarım, sadece belirli kurallara uymak değil, kamusal alanı ve altyapıyı baştan düşünmek anlamına gelir. Kent mobilyalarının yerleşimi, yaya yolları ve erişilebilir toplu taşıma hatları gibi kararlar, ya kısıtlayıcı ya da geliştirici olabilir.

Evrensel tasarım nedir?

Evrensel tasarım farklı yaş gruplarını düşünmek, şehirlerin yaşam döngüsünü desteklemek için kritik öneme sahiptir. Çocuklar güvenli oyun alanlarına, gençler sosyalleşebilecekleri mekânlara, yaşlılar ve engelli bireyler ise erişilebilir alanlara ihtiyaç duyar. Kamusal alanları bu perspektifte yeniden tasarlamak, nesiller arası etkileşimi de güçlendirir.

Yürüdüğümüz hız bile, kamusal alanlarla kurduğumuz ilişkiyi değiştirir. Bu nedenle şehirler, dinamik yaşam tarzlarına uyum sağlayan çözümler sunmalıdır.

Evrensel tasarım perspektifinde şehirlerin inşası

Evrensel tasarım, eski modelleri tamamen terk etmeyi değil, farklılıklara yanıt verecek şekilde geliştirmeyi gerektirir. Şehirler, yalnızca belirli bir prototipin yansıması olmaktan çıkıp tüm bireyleri kapsayan mekânlara dönüşmelidir.

Şehirlerin karmaşık yapısı, istatistiksel dalgalanmalar, insan hareketliliği ve yeni bakış açılarıyla şekillenen bir gelecek sunuyor.