İnsan Odaklı Sağlık Yapılarına Doğru...

Ayşe Hasol Erktin
Mimar, MDS. HAS Mimarlık

Devir değişti; sağlık projelerinde anlayış değişti. Özellikle Kanıta Dayalı Tasarım (EDAC - EvIdence Based DesIgn) yaygınlaştıkça, tasarımda getirilen katkıların, hasta memnuniyetini ve hastanın iyileşmesini ne kadar olumlu etkileyebildiği görüldü.

Anadolu Sağlık Merkezi’ni projelendirmeye başladığımızda, Amerikalı tıbbi danışmanlara hasta odalarında istenen refakatçi yatağını anlatmakta oldukça güçlük çekmiştik. Aynı şekilde, odaların tek yataklı olması da yurt dışındaki hastane uzmanlarını şaşırtmıştı. Bir makina gibi çalışan ABD hastaneleri, “verimsiz” önerilere kapalıydı.

Aradan geçen on-onbeş yıl içinde hastanelerin herşeyden önce insanları merkeze alması ve “insan odaklı” olması gerektiği anlaşıldı. Devir değişti; sağlık projelerinde anlayış değişti. Özellikle Kanıta Dayalı Tasarım (EDAC - Evidence Based Design) yaygınlaştıkça, tasarımda getirilen katkıların, hasta memnuniyetini ve hastanın iyileşmesini ne kadar olumlu etkileyebildiği görüldü. Yalnızca hastalar için değil, sağlık çalışanları için de gerek verimlilik, gerekse çalışan motivasyonu açısından önemli kanıtlar elde edildi.

Bu dosya aracılığıyla, Kanıta Dayalı Tasarımın öngördüğü birkaç önemli noktaya değinelim:

Tek kişilik odalar

Koğuş veya iki kişilik odalar yerine tek yataklı odaların benimsenmesi, hastayı hastane enfeksiyonlarından korumaya yaradı. Ayrıca hastanın rahat uyuması daha kolay iyileşmesini sağladı. Üstelik, hasta mahremiyetine saygı göstererek, hasta memnuniyetini ve moralini artırdı.

Hasta odalarında aileye/refakatçiye ayrılan bölüm

Hasta refakatçisine ve ziyaretçilere uygun koşullar sağlanması, tıbbi personelin de daha verimli çalışmasına olanak tanıdı. Üstelik hastaların düşme oranlarını azalttı. Hastayı aileyle daha uygun koşullarda bir araya getiren tasarımın, hastalarda görülen stres ve depresyonu azalttığı görüldü.

Hasta odalarında lavabo

Tek kişilik odalarla birlikte yaygınlaşan ve hemşireler ve diğer sağlık personelinin hastaya dokunmadan önce ellerini yıkamaya teşvik etmeye yarayan lavabolar, hasta enfeksiyonlarını azaltabiliyor.

Doğa manzarası gören hasta odaları
Doğayı gören odalarda kalan hastalarda daha az ağrı algısı; dolayısıyla daha az ağrı kesici kullanımı gözlenmiş. Bu odalardaki hastalar daha kısa sürede taburcu olabiliyorlar. Stres ve depresyon düzeyleri azalıyor.

İyi aydınlatma

İyi bir aydınlatma, tıbbi personelin hastanın durumunu incelerken ve ilaçları belirlerken hatasız çalışabilmesini sağlayabiliyor. Sağlık personeli sayısının tüm dünyada yetersiz. Bu önlem, yaşlanan sağlık uzmanlarının deneyimlerinin de işgücüne katılmasını sağlıyor.

Gün ışığı

Mekanlara mümkün olduğunca çok gün ışığı almak, hem “yeşil” bina hem de insan odaklı tasarım ilkelerinin başında geliyor. Gün ışığı, hastalarda ağrı, stres ve depresyonu azaltıyor; gün ışığı alan odalarda kalan hastalar daha erken taburcu olabiliyor. Ayrıca, gün ışığı alan mekanlarda çalışan personelin daha az hata yaptığı ve verimlerinin de daha yüksek olduğu gözlenmiş.

Kanıta dayalı tasarımın yaygınlaşmasıyla birlikte, sağlık yapıları önemli bir değişimden geçti. Mimaride el yordamıyla, alışkanlıklarla kullandığımız tasarım ilkeleri, artık hastaların iyileşme süreleri, ağrı ve stres algılama düzeyleriyle karşılaştırılabiliyor, olumlu veya olumsuz yönde kanıtlanabiliyor.

Bu ilkelerin bütünü “insan odaklı mimarlık” için yol gösteriyor. Sağlık yapıları için başlayan araştırma ve kanıt alışkanlığı, zamanla diğer yapı türlerine de yansıyacak; bununla birlikte, mimarlık, “insanların kendilerini daha iyi hissetmelerini” sağlamaya odaklanabilecektir.