Kentsel Tasarımda Döngüsel Ekonomi: Sürdürülebilirlik ve Toplumsal Katılım

Döngüsel ekonomi genellikle mimari nesneyle ilgili olarak malzeme geri dönüşümü, demontaj için tasarım ve malzeme pasaportları merceğinden tartışılırken; döngüsel ekonominin çerçevesi en çok mahalle ve şehir ölçeğinde yasalaştırılır. İster belirli bir kendi kendine yeterlilik düzeyine işaret eden döngüsel toplulukların vizyonları, isterse şehirler tarafından harekete geçirilen politikalar olsun, kentsel ölçekli projeler, döngüsel ekonominin yol gösterici ilkelerini örneklendirir ve tam teşekküllü bir versiyonunun ne olabileceğine dair bir fikir verir. Aşağıda, mimari ve inşaat malzemelerinden enerji üretimine, atık yönetimi ve gıda üretimine kadar dairesel kentsel ortamlarda kullanılan stratejilerin yanı sıra; bu tasarımları yöneten süreçler ve operasyonlar incelenmekte ve döngüselliği bilgilendiren koşullara ilişkin iç görüler sağlanmaktadır.

Döngüsel Ekonomi Nedir?

Döngüsel ekonomi ingilizcede genellikle 3R'ye indirgenir: azalt(reduce), yeniden kullan(reuse) ve deri dönüştür(recycle). Aslında döngüsel ekonominin konsepti çok daha karmaşıktır ve kentsel ortamların nasıl tasarlandığına dair paradigma değişimlerini içeren çok sayıda sonuç sunar. Şehirler, kaynak tüketim merkezleri ve önemli sera gazı emisyonu üreticileridir. Hâkim ekonomik model doğrusaldır. Bu model daha sonra kullanılan ve yaşam döngüsünün sonunda atık olarak sonlanan bileşenlerin üretilmesi için çıkarılan hammaddelere dönüşür. Hammadde talebinin 2050 yılına kadar iki katına çıkacağı tahmin ediliyor. Kentsel topluluklar, döngüsel ekonomi modellerini geliştirmenin merkezinde yer alıyor. Kentsel yapının bir bütün olarak analiz edilmesi esastır.

Döngüsel Ekonomi Eylem Planı

2020'de AB, Yeni Yeşil Anlaşması’nın uygulanması için kritik bileşenlerden biri olan Döngüsel Ekonomi Eylem Planı’nı yayınladı. Strateji, diğer adımların yanı sıra; sürdürülebilir ürünler tasarlamayı, atıkları azaltmayı ve ikincil malzemeler için bir AB pazarı yaratmayı içeriyor. Plan, belirli inşaat ürünleri için olası geri dönüştürülmüş içerik gereksinimlerinin ana hatlarını çiziyor; bu, inşaat sektörü için bina kodları açısından önemli bir paradigma kaymasıdır. Ek olarak AB, toprak sızdırmazlığını azaltmak ve terk edilmiş veya kirlenmiş kahverengi tarlaları rehabilite etmek için girişimleri teşvik etmeye çalışmaktadır.

Şehirler şimdiden iklim değişikliğiyle mücadele çabalarına öncülük ediyor ve döngüsel bir ekonomi için zemin hazırlıyor. Ayrıca çeşitli iklim azaltma fırsatlarını daha da etkinleştiriyor. Döngüsel ekonomi stratejileri geliştirmek, bir şehrin kaynaklarını nasıl yönettiğine dair bütünsel bir anlayış oluşturmayı ve yeni bir yerel ekonomik çerçevede ortak olmaya özel paydaşları dahil etmeyi gerektirir.

Yerel Döngüsel Ekonomi Örneği Prag

Yerel bir döngüsel ekonomi oluşturmada öncü olan Prag şehridir. 2019'da şehir, Amsterdam merkezli Circle Economy organizasyonuyla birlikte, dairesel ekonomi uygulamalarının uygulanabileceği kilit endüstrileri belirlemek için yerel ekonomiyle ilgili olarak yerel malzeme akışlarını ve karbon emisyonlarını analiz etti. Ortaya çıkan eylem planı, ev aletleri ve mobilya gibi atılan unsurları işleyen, biyogaza dönüştürülen evsel gıda atıklarını toplayan ve şehir çevresindeki tarım arazilerinde dairesel tarım ilkelerinin uygulanmasına yönelik bir yeniden kullanım noktaları ağı oluşturmaya dönüştü.

Kaynakları, ürünleri ve atık yönetimini düzenleyen politikaların yanı sıra, kentsel planlama düzeyinde, enerji ve gıda üretimi açısından kendi kendine yeterliliğe ve ayrıca topluluk katılımı ile artan bir meşguliyete güçlü bir odaklanma vardır. Amsterdam merkezli uygulama Space&Matter, katılımcı süreçlerden yararlanarak dairesel ekonomi ilkelerini mahalle düzeyinde başarıyla uygulamıştır. Mimarlık firması, geleceğe dönük kentsel ortamlar arayışında, vatandaşları ve son kullanıcıları içeren bir birlikte yaratma sürecini mümkün kılacak bir proje geliştirme firması kurdu. Uygulama için insanları topluluklarının tasarımına ve yönetimine dahil etmek, döngüsel bir ekonomi geliştirmenin temel adımlarından biridir.

Firmanın en dikkate değer projelerinden biri, Amsterdam'da yenilikçi bir dairesel mahalle ve toplum odaklı bir proje olan Schoonschip'tir . 100'den fazla sakine ev sahipliği yapan proje, merkezi olmayan ve sürdürülebilir enerji, su ve atık sistemlerine sahiptir. Akıllı güneş panelleri şebekesi, su arıtma teknolojileri atık sudan enerji ve besin alırken, sakinlerin kendi aralarında enerji ticaretine yardımcı olur. Mülk sahipleri derneği, projenin geliştirilmesi sırasında biriken bilgileri paylaşmak istedi; bu nedenle proje açık kaynak kodludur. Konut gelişiminin yaratılmasına giden bilgi, malzemelerden gıda üretimine ve yasal yönlere kadar çeşitli yönleri detaylandıran bir web sitesinde derlenmiştir.

Tayvan’daki Dairesel Köy

Tayvan'daki Taisugar Dairesel Köyü için tasarım stüdyosu Bio-architecture Formosana, montaj ve demontajı kolaylaştırmak ve malzeme bankası veri tabanını basitleştirmek için modülerliğe odaklandı. Proje, yenilenebilir enerji sistemleri, ortak olanaklar ve aquaponic dahil olmak üzere bir dizi gıda üretim sistemini içeriyor. Aynı zamanda proje, asansör, aydınlatma, mobilya ve sıhhi tesisatın satın alınması yerine kiralanmasıyla hizmet olarak ürün modelini hayata geçiriyor. Kırsal alanlara yönelen Valentino Gareri Architects, döngüsel ekonomi köy modeli için pilot proje tasarladı. Bahçe-şehir benzeri bir tarzda, konsept su ve enerji mikro şebekeleri ve yenileyici bir tarım sistemi ile ortak çalışma ve ortak yaşam alanlarına sahip 200 kişiye kadar topluluklar öngörmektedir. Proje ayrıca inorganik malzemeleri Prag'ın yeniden kullanım noktalarına benzer şekilde yeni ürünlere veya diğer kaynaklara dönüştürecektir.

Tamamen döngüsel bir ekonomiye geçiş, çoğunlukla politika odaklı, çok adımlı, karmaşık bir süreçtir. Bununla birlikte, bu birkaç örnekte gösterildiği gibi, mimarlar, kentsel tasarımcılar ve topluluklar, yalnızca döngüsel ekonomi vizyonunu şekillendirmeye katkıda bulunmakla kalmayıp; aynı zamanda bu alandaki bilgileri ilerleten müdahaleler yoluyla dairesel çerçeveyi kentsel gelişme ölçeğinde tercüme etme inisiyatifini alabilirler.