Mimarlıkta Yanlış Sürdürülebilir Stratejilerin Belirlenmesi

Nüshet Çamuşoğlu / nushet@ekoyapidergisi.org
İklim değişikliğine karşı devam eden savaşımızın ortasında, özgün karbonsuzlaştırma stratejilerine duyulan ihtiyaç hiç bu kadar acil olmamıştı. Dünya çapında meslekler, şirketler ve kuruluşlar, özellikle son zamanlarda yaşanan iklim sorunlarına yanıt olarak, sürdürülebilir uygulamaları faaliyetlerine entegre etme konusunda artan bir baskıyla karşı karşıya. Mimarlık ve şehir planlama alanı da bir istisna değildir. "Sürdürülebilir mimari" ve "yeşil mimari" gibi ifadeler, çeşitli sertifikalar, ürünler ve reklamlarla birlikte yaygın bir popülerlik kazanmıştır ve bunların tümü, sürdürülebilir bir gelecek için global arzularımızla uyumlu olması gereken alanda dönüştürücü ilerlemeler vadetmektedir.

Ancak bu artan çevre bilincinin ortasında başka bir olgu ortaya çıkmıştır: greenwashing. Çeşitli sektörler tarafından benimsenen uygulamalara, özellikle de bir şirketin ürünlerinin veya projelerinin daha eleştirel ve dikkatli bir bakış açısıyla analiz edildiğinde olduğundan daha çevre dostu olduğuna dair yanlış bir izlenim veren veya yanıltıcı bilgiler sağlayan girişimleri sunan pazarlama stratejileriyle ilgili olanlara işaret eder.

Örneğin bir arama motoruna "sürdürülebilir kalkınma" ya da "yeşil mimari" yazdığımızda, etrafı birçok bitki ve bitki örtüsüyle çevrili binlerce bina karşımıza çıkacak ve bu da çevreye daha duyarlı bir inşaatın imajı ve gerçekliği olduğunu düşündürecektir. Ancak bir binayı sürdürülebilir olarak değerlendirmek için belirtilen parametreler bunlar mıdır, yoksa mimaride greenwashing stratejilerini temsil eden sahte dekarbonizasyon söylemleriyle mi karşı karşıyayız?

Birçok mimarın yanı sıra birçok girişimci de sürdürülebilirlik teması etrafında pazarlama yapmanın mesleğe kazanç ve kar getirebileceğini ve belirli "yeşil" parametrelerin ve söylemlerin tüketicilerini yönlendirebileceğini, cezbedebileceğini ve memnun edebileceğini fark etmiştir. Ancak çoğu zaman bu girişimler, yerel bağlamlara ve çevresel açıdan daha tutarlı düşüncelere uygun derinlemesine çalışmalar ve önlemlerden ziyade, aslında yüzeysel, tartışmalı veya yanıltıcı olduklarında daha sorumlu görünmektedir.

Sıklıkla, tanıtılan özellikler vadedildiği gibi olmayabilir, gizli dezavantajları olabilir veya yalnızca temel yasal gereklilikleri karşılamak için tasarıma entegre edilmiş olabilir. Bir binanın çevreye zararlı bir şekilde inşa edilmesi mümkündür, ancak güneş panelleri veya yeşil çatılar gibi belirli unsurlar dahil edilerek sürdürülebilir bir yapı olarak pazarlanabilir ve savunulabilir. Peki mimaride greenwashing'i nasıl tespit edebiliriz?

Yanıltıcı karbonsuzlaştırma iddialarıyla ilişkili olarak sıklıkla kullanılan bir strateji de 'yeşil mühür' veya sertifikaların kullanılmasıdır. Ancak bazı sertifikalar, şirketler ve projeler tarafından önemli sürdürülebilir uygulamalar ve teknolojiler hayata geçirilmeden de alınabilmektedir. Bu sertifikalar genellikle belirli çevresel faktörlere veya daha geniş perspektiflere öncelik vermekte, sosyal ve ekonomik yönler gibi yerel inşaat bağlamının önemli unsurlarını ihmal etmekte, bu da gerçek çevresel performans sınırlı kalırken sürdürülebilirlik görünümü yaratabilmektedir.

Bir binanın veya gelişimin sürdürülebilirliğini göstermek için yalnızca yeşil çatılara veya güneş panellerine güvenmek, mimaride greenwashing stratejisiyle ilişkilendirilebilir. Yeşil çatılar ve güneş panelleri, özellikle kentsel ortamlarda birçok avantaj sunarken, tek başlarına bir inşaat projesinin sürdürülebilirlik standartlarını karşıladığını garanti etmezler. Bu durum özellikle enerji verimliliği, çevreye zararlı malzeme ve inşaat sistemlerinin seçimi gibi diğer kritik faktörler ihmal edildiğinde ortaya çıkmaktadır.

Dikkat edilmesi gereken bir diğer husus da, ayrıntılı bilgi vermeden belirli malzemelerle ilişkilendirilen asılsız iddialar veya "eko" gibi genel terimlerdir. Örneğin bir üretici, geri dönüştürülmüş malzemeler kullandığını belirterek bir ürünü çevre dostu olarak tanıtabilir ancak diğer zararlı maddelerin varlığını veya çevreye zarar veren üretim sürecini açıklamayabilir. Malzeme ile ilgili ek belge ve bilgilerin yanı sıra üreticinin uygulama ve süreçlerinin de incelenmesi önemlidir.

Bir başka aldatıcı taktik de "yeşil" ya da "ekolojik" gayrimenkul gelişimlerinin başlatılmasıyla birlikte sürdürülebilir kentsel genişleme fikrinin teşvik edilmesidir. Birçok durumda, yeni kentsel bölgelerin gelişimi ve kurulması ormansızlaşmaya ve tüm ekosistemlerin zarar görmesine yol açmaktadır. Bu bölgelerdeki yeni inşaatların yanıltıcı çevresel iddialar kullanması alışılmadık bir durum değildir. Örneğin, peyzaj projeleri veya yeşil çatılar gibi belirli unsurları uygulayarak kendilerini doğayla daha fazla temas sunuyormuş gibi pazarlayabilirler ve tüm bunları yaparken ironik bir şekilde kendilerini sürdürülebilir gelişmeler olarak markalaştırabilirler.

İklim krizine karşı mücadele, mimarlar ve projeleri de dahil olmak üzere profesyonellerden, şirketlerden ve hükümetlerden içten adanmışlık ve eylemler talep etmektedir. Mimaride sadece greenwashing taktikleri olarak kullanılan aldatıcı karbonsuzlaştırma stratejilerini tespit ve ifşa etme konusunda uyanık olmak çok önemlidir. Aynı zamanda, daha dengeli ve daha az zararlı bir gelecek için çalışırken, şeffaf uygulamaları savunmalı ve bağlamı dikkatle değerlendirerek sahada sürdürülebilir önlemler almalıyız.