Neden Çocuklar İçin Şehirler Yaratmalıyız?

Nüshet Çamuşoğlu / editor@ekoyapidergisi.org
Mimar ve araştırmacı Alexandra Lange, "The Design of Childhood" (Çocukluğun Tasarımı) adlı kitabında, antik ve modern mimarinin neredeyse tüm tarihi boyunca, çocukların "dış mekanda" şehirler ve iç mekanlar yaratma sürecinin dışında tutulduğuna dikkat çeker. Ayrıca çocuklar yetişkinler tarafından sürekli olarak göz hapsinde tutulur. Bu süreç çocuklar yetişkinliğe eriştikçe çeşitli sorunlara neden olur. 

Bir mühendislik ve planlama danışmanı olan Arup'un yakın tarihli bir raporu, kentli çocukların karşı karşıya olduğu beş zorluğu belirledi: trafik ve kirlilik, gökdelenler ve kentsel yayılma, suç, sosyal korkular ve riskten kaçınma, izolasyon ve hoşgörüsüzlük, şehre yetersiz ve düzensiz erişim… Lakin çocuk dostu tasarım, dünyanın dört bir yanındaki kentsel topluluklarda ilgi görüyor. Çocuk dostu tasarım tehlikeli yolların üstesinden gelmek için boya ve tebeşir kullanan topluluk öncülüğündeki projelerden okullara ve oyun alanlarına, şehir genelinde çocukların konutlarını ve mahallelerini yeniden düşünen politikaları içerir.

Kısıtlanmış Çocukluk 

Bir çocuğun büyümesi için neye ihtiyacı olduğunu düşünüldüğünde tüm hayatı yetişkin insanlara bağlıdır. Çocuğun baştan sona yolculuğunda  bağımsızlığının kademeli olarak gelişmesi gerekir. Ebeveynler çocuklarını sadece okula, oyuna ve futbol antrenmanına yönlendirerek deneyimler sağlamamalı. Bunun yerine ebeveynler çocukların kendileri için deneyimleyerek keşfetmelerine izin vermeli. Lakin modern zamandaki çocukluk giderek kısıtlanmış yetkiye sahiptir.

"Kentsel Oyun Alanı: Çocuk Dostu Planlama ve Tasarım Şehirleri Nasıl Kurtarabilir” (Urban Playground: How Child-Friendly Planning and Design Can Save Cities) kitabının yazarı Tim Gill, İngiltere'nin Sheffield kentinde bir ailenin dört nesli üzerindeki çocukların yer değiştirmelerini gösteren bir haritayı kanıt olarak sunar. 1919'da büyük büyükbabası 8 yaşındayken evden on kilometre uzaktaki bir balık havuzuna yürürken, 2007'de, 8 yaşındaki büyük torunu sadece caddenin sonuna kadar yürüyebildi. Büyük torunu bugünlerde 8 yaşındaki birçok çocuktan çok daha özgürdür. 

"İnsan yaşam alanı, çocukları takdir etmediğimiz şekillerde şekillendirir."  Tim Gill.

Gill, çocuk dostu kentsel tasarımla ilk kez 1994 yılında ilgilenmeye başladı ve Children's Play Board (şimdiki adıyla Play England) için çalışmaya başladı. Gill kentsel altyapının çocukluğu nasıl etkilediğinin farkına vardı. Modern çocukluğun sıkı sıkıya korunan doğasını gözlerini çocuklarından ayıramayacak kadar gergin olan ebeveynler suçlanır. Ancak Gill'e göre, çocukların geri kalmasının bir nedeni de içinde yaşadıkları yapılı çevredir. Ona göre dışarısı güvenli olmadığı için çocuklarını dışarıyı çıkarmayan ebeveynleri suçlamak yanlıştır.

Şehirde çocuk yetiştirmenin tek zorluğu fiziksel riskler değil. Çocuk dostu tasarım üzerine çalışan bir şehir plancısı olan Hannah Wright'a göre, kamusal alanların büyük çoğunluğu çocuklar düşünülerek inşa edilmedi. Kamusal alanlar, çocuklar ve onlara bakanlar için engeldir. Örneğin sadece merdivenle ulaşılabilen metro platformları (bebek arabasıyla pek kolay değil) ya da çocuklarını okula götüren insanlar için hiçbir anlam ifade etmeyen otobüs güzergahları. 

Çocuklar ve Şehirler

Lange kitabında, kentsel alanlarda aile yaşamını iyileştirmenin yollarını anlatır. Bunlardan birkaç örnek vermek gerekirse arabaların hızını yavaşlatması, dar sokaklar oluşturulması ve daha fazla ağaçlar ekmek.. Aile - dostu yerlerin birbirine yakın yapılması aralarında kolay yolların yapılmasına yardımcı olur. Örneğin, çocuklar yakındaki bir oyun alanında güvenle dolaşabiliyorken ve ebeveynleri bir toplum merkezinde egzersiz dersleri alırken, bebek bakıcısı tutmasına gerek kalmaz.

Gill'e göre çocuklar için ideal şehir Almanya'nın Freiburg eyaletindeki Vauban bölgesidir. 5.000 sakininden çok azının arabası var ve arabaları şehrin dışında bir otoparka park etmek zorunludur. Tramvaylar, bisiklet ve yaya yolları da bu bölgeden geçmektedir.

Çok aileli konutlar, eğlenmek ve birlikte yaşamak için geniş alan sunar. Trafik az olduğu için ebeveynlerin çocuklarını kapalı alanlarda tutmalarına gerek yoktur. Şehrin her yerine yapılmış salıncak ve kaydırak gibi eğlenceli yapılar, çocukların diğer şehir sakinleriyle kaynaşmasına izin verir.

Elbette var olan bir şehri yıkmak ve onun yerine çocuklar için yenilerini inşa etmek mümkün değil, lakin şehir tasarımcılarının sahip olduklarıyla yeniden inşa etmesinin birçok yolu vardır. Gill, çocuklar için bireysel mahallelerin değerlendirilmesini tavsiye ediyor: "Çocukların gidebileceği çok yer var mı? Oraya güvenle gidebilirler mi?" ve uygun değişiklikler yapılabilir.

Amsterdam'ın yaklaşık 80 kilometre güneybatısında yer alan Rotterdam, tam da bunu yaptı. Şehir, 2006 yılında Hollanda'nın çocuk yetiştirmek için en kötü yer olduğunu tespit ettikten sonra "Çocuk Dostu Rotterdam"ı başlattı. Müdahale esas olarak tek bir semt olan Oude Noorden'in yenilenmesine, trafiği azaltmak veya engellemek için sokakları yeniden yapılandırmaya ve kamusal alanları daha çocuk dostu hale getirmeye odaklandı.

Bu deneyimi çocuklar çocukluklarında yaşamamışlarsa, geleceğin yetişkinlerine şehirler hakkında bilinçli düşünmeyi nasıl öğretebiliriz? Sonsuza dek çocuk olmayacağımız için mi?

"Çocuklar için başarılı bir şehir inşa edebilirsek, herkes için başarılı bir şehre sahip olacağız". - Enrique Penalosa