New York’un Çatılarında Neler Oluyor?

Irmak Turan
Sürdürülebilirlik Danışmanı ve Tasarımcı

New York gibi dünya’nın en yoğun kentlerinden birindeki binaların çatılarında yeni bir yaşam şekli gelişmeye başladı. Çeşitli uygulamalarla, çatılarda bostanlar kurulup meyve ve sebze yetiştiriliyor.

Özellikle büyük kentlerde yaşayanlar için kentsel tarım yöntemleri, insanların doğayla bağlantısını kurmanın yanı sıra insanlara gıda kaynağı da sağlamaktadır. Tabi ki küçük ölçekte yetiştirilen bu meyve ve sebzelerin insanların bütün gıda ihtiyacını sağlaması beklenemez ve verimliliği de kent dışındaki sanayileşmiş tarımın verimiyle karşılaştırılamaz. Zaten bu bostanların kente sağladığı yarar, bostandan elde edilecek gıdanın oldukça ötesine geçmektedir.

Kamuya açık alanda bulunan tarım alanları, tarımdan uzak yaşayan kent sakinlerinin küçük ölçekte de olsa bitki yetiştirme ve tarım hakkındaki farkındalığını arttırmaya, sosyal bilincin gelişmesine önemli katkılarda da bulunmaktadır.

Ayrıca çatı bostanları sosyal açıdan farkındalık yaratmanın yanı sıra, kentsel altyapıya da fayda sağlamaktadır. New York ve İstanbul gibi yapılaşmış alanların çoğunlukta olduğu büyük şehirlerde kontrolsüz yağmur akışı ve kentsel ısınma büyük sorunlar yaratmaktadır. Bina çatılarındaki ekili alanlar çatı yüzeyinden yansıyan ısıyı emerek, kentsel ısınmayı azaltır. Ayrıca çatıda biriken yağmur suyunu içinde tutarak kentsel altyapının karşılaması gereken su yükünü hafifletir ve biriktirilen yağmur suyu da daha sonra sulama için kullanılabilir. Çevre yapılardan çıkan organik atıklar (yemek ve bitki atıkları) da çatı bostanlarında gübre olarak kullanıldığında karşılıklı fayda sağlanabilmektedir.

Mevcut bir yapının çatısını bostana dönüştürürken karşılaşılabilecek başlıca sorunlar; yer sıkıntısı ve çatıdaki toprak yükü olarak özetlenebilir. Ancak New York’taki örneklerden de anlaşılacağı gibi istendiğinde her ölçek ve koşul için bir çözüm bulmak mümkün...

Brooklyn Grange Büyük ölçekte toplumsal tarım

Geneleksel tarım yöntemlerini kullanan Brooklyn Grange’in uygulamalarında çatı yüzeyinin tamamına yakını tarım alanı olarak kullanılmaktadır. Çatılarda oluşacak ekstra toprak yükünü azaltmak amacıyla, ortalama 25 cm derinliğinde, çatılar için özel geliştirilmiş hafif toprak (Rooflite Soil) kullanılmıştır. İki binanın toplam 10,000 metrekarelik üretim alanından yılda 22,600 kilodan fazla meyve ve sebze yetiştirilmektedir. Çatı bostanlarının yalnızca birinde biriktirilen yıllık 3.8 milyon litre yağmur suyu da yeniden kullanıma kazandırılmıştır.

Hell’s KItchen Farm Project Basit ve şefkatli bir uygulama

Manhattan adasının batı tarafında bulunan Hell’s Kitchen mahallesindeki Metro Baptist Kilisesi’nin 371 metrekarelik çatısında sebze meyve yetiştirilmektedir. Plastik çocuk havuzlarına toprak doldurularak çatıya yerleşirilmesiyle oluşturulan bostan bir günde kurulmuş ve 93 metrekare tarım alanı içermektedir. Havuzların hafif ve dayanıklı malzemeden yapılmış olması, bakımlarının kolay ve uygulama maliyetinin düşük olmasını sağlamıştır. Bostanın bakımı çoğunlukla gönüllüler tarafından yürütülmektedir ve çatıda yetiştirilen taze ürünler kilisenin aşevinde dağıtılmaktadır.

Bell Book and Candle Restaurant küçük ölçekte alternatif üretim modeli

New York’un West Village mahallesinde eklektik yöresel Amerikan yemekleri yapan Bell Book and Candle Restaurant, kentin en yoğun ve karışık noktalarından birinde olmasına rağmen kendi sebzelerini yetiştirmeyi başarıyor. 60 metrekarelik binanın çatısında hidroponik Tower Garden (düşey kule bahçe) sistemi restoranın mutfağına mevsim boyunca çeşitli sebzeleri sağlıyor.

Mevcut binanın çatısına fazla yük bindirmemek ve daha az yer kullanmak amacıyla geleneksel ve yaygın olarak kullanılan toprakta köklendirme yerine hidroponik sistem (bitkilerin suda köklendirilmesi) tercih edilmiş. Sezonun en verimli aylarında restoranda tüketilen sebzelerin %60’ına yakını çatıda yetiştirilen mahsülden karşılanmakta. Yeşillik ve domatesten, patlıcan ve karnıbahara kadar çatı bostanından toplanan taze ürünlere göre günlük menü şekillenmektedir.

KAYNAKLAR
Bell Book & Candle: http://bbandcnyc.com/
Hell’s Kitchen Farm Project: http://www.hkfp.org/

GÖRSELLER
1-https://worldstroll.wordpress....
2-http://brooklynimbecile.com/ta...
3-http://brooklyngrangefarm.com/
4-5- http://tasticity.wordpress.com/2012/07/24/hells-kitchen-farm-project/
6- http://indianglobetrotter.blogspot.com.tr/2011/10/unsworn-john-mooney-executive-chef-of.html

Brooklyn Grange: http://brooklyngrangefarm.com/