Ölümlü Asansör Kazalarının Yüzde 70’i Türkiye’de Gerçekleşiyor !

Yrd. Doç. Dr. Fahri Erenel

İstanbul Kemerburgaz Üniversitesi İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı

Yılda ortalama 200 kazanın tespit edildiği ülkemizde, bu kazaların yaklaşık yüzde 20’si can kaybı ile sonuçlanıyor.

Madencilik, inşaat gibi sektörlerde Avrupa ve Dünya genelinde ilk sıralarda yer alan ülkemiz maalesef asansör kazalarında da Avrupa ülkeleri arasında ilk sırayı almaktadır. Avrupa’da ölümlü asansör kazalarının %70’i Türkiye’de gerçekleşmektedir.Ortalama olarak yılda 200 kazanın tespit edildiği ülkemizde bu kazaların yaklaşık %20’si can kaybı ile sonuçlanmaktadır.

İstanbul Kemerburgaz Üniversitesi İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Fahri Erenel, Türk Standartları Enstitüsü’nün 21 ilde yaptığı çalışma asansörlerin işletme ve bakımları üzerine önemle eğilmemiz gerektiğinin bir göstergesi olduğunu söyledi.

Erenel, denetimi yapılan 20.105 asansörün 14.072’si yani %70’inin kullanılamaz durumda olduğu,2.749’nun (%13) gerekli bakımdan geçtikten sonra çalıştırılabileceği belirlendiğini belirterek, “Nüfusumuzun yaklaşık %70’nin günde ortalama 5 kez kullandığı asansörlerden sadece %16’nın (3.284) güvenli çıkması içinde bulunduğumuz riskli durumu açık bir şekilde ortaya koymaktadır” dedi.
Asansörlerde kaza yaşanmaması için yapılması gerekenler esasında son derece basit olduğunu belirten Yrd. Doç. Dr. Fahri Erenel, bunun ilk gereğinin kurallara tam anlamı ile uymak olduğunu söyledi. Erenel, asansörlerin işletme ve bakımına ilişkin faaliyetlerin “Asansör Bakım ve İşletme Yönetmeliği” esasları kapsamında yürütüldüğünü belirterek, konu ile ilgili şu bilgileri verdi:

Bu yönetmelik ile asansörlerin hizmete alındıktan sonra çevrenin, insanların ve canlıların sağlık ve güvenliğini tehdit etmeyecek şekilde kullanılmasını sağlamak üzere;işletilmesi,bakımı ve yıllık kontrolleri için uyulması gereken kuralların belirlenmesi amaçlanmıştır.Ayrıca birde 2003 yılında yayımlanan ,asansörlerin ve bunlara ait güvenlik aksamlarının piyasaya arz edilmeden önce karşılamaları gereken temel sağlık ve güvenlik gereklerini açıklayan “Asansör Yönetmeliği(95/16/AT) mevcuttur.

Asansör Bakım ve İşletme Yönetmeliği hükümlerine göre; Bina sorumlusu(yöneticisi); asansörün güvenli bir şekilde çalışmasını sağlamak amacıyla ayda en az bir defa düzenli olarak bakımını yaptırmaktan ve kullanıcıların can ve mal güvenliğinin tam olarak sağlanması amacı ile gerek kullanım hatalarından, gerekse harici müdahalelerden meydana gelebilecek tehlikelerin önlenmesi için ilk yıllık kontrolünü asansörün hizmete alınmasını müteakip iki yıl sonra, devamında ise yılda en az bir kere yaptırmaktan sorumlu kılınmıştır.
Asansör bulunan binalarda yönetmelik gereği yerine getirilmesi gereken hususlara aşağıda yer verilmiştir.

-Asansörü monte eden veya onun yetkili servisi, monte edilen asansör için garanti süresi boyunca aylık bakım ve servis hizmetlerini vermek zorundadır. Garanti süresi içinde bina sorumlusu ile asansörü monte eden veya onun yetkili servisi arasında aylık bakım ve servis hizmetleri sözleşmesi yapılması zorunludur.

-Bina sorumlusu garanti süresinin bitiminden sonra asansörü monte eden veya onun yetkili servisiyle veya bir başka asansör monte eden veya onun yetkili servisiyle aylık bakım ve servis hizmetleri sözleşmesi yapmak zorundadır.

-Asansör monte edenle yetkili servisi arasında yapılacak olan yetkili servis sözleşmesi, montaj ve revizyon konuları hariç, sadece bakım ve servis konularını içerir.

-Asansör monte eden, yaptığı her tip ve özellikteki asansörün yedek parçalarını 10 (on) yıl süreyle temin etmek ve kendisince monte edilen asansöre aylık bakım ve servis hizmeti veren bir başka asansör monte edenin veya onun yetkili servisinin veya bina sorumlusunun bu konudaki talebini acilen ve normal piyasa koşullarında karşılamak zorundadır.

-Bakım yapan firmaca temin edilecek asansör bakım defteri, yapılacak kontrollerde görevliler tarafından incelenir. Bu defter asansörün varsa makine dairesinde veya bina sorumlusunca kalıcı olarak muhafaza edilir. Her bakımdan sonra asansör bakımı ile ilgili yapılan bütün işlemler asansör bakım defterine işlenir. Bakım defterine işlenecek kayıtların bir nüshası bakım yapan firma tarafından da muhafaza edilir.

-Bakım yapan firmalar, asansörlerin bakımını bu Yönetmeliğe uygun olarak yapacak olup, can ve mal güvenliği yönünden asansörün risk taşıması durumunda, bina sorumlusunu yazılı olarak bilgilendirir. Bilgilendirme yapıldıktan sonra bina sorumlusu, asansörün uygun hale getirilmesini sağlayacaktır. Bakım yapan firmanın yazılı ihtarına rağmen uygunsuzluk giderilmediği takdirde sorumluluk bina sorumlusuna ait olacaktır.

-Bakım işini üstlenen firma, bakım sözleşmesi imzalanması akabinde söz konusu asansör için detaylı bir durum tespit raporu hazırlayıp, bina sorumlusuna verecektir.

- Bakımı yapan firma, bina sorumlusunun, iki kişiden az olmamak üzere asansör sayısını dikkate alarak belirleyeceği sayıda kişiye acil durumlarda kurtarma çalışması konusunda eğitim vermek zorundadır. Verilen bu eğitim bir tutanakla kayıt altına alınacaktır. Ayrıca kurtarma çalışmalarını içeren talimat, kurtarma çalışmasını yapacak olanların kolaylıkla görebilecekleri yerlerde muhafaza edilecektir. Bina sorumlusu, eğitim alan kişilerin değişmesi halinde yeni görevlilere eğitim verilmesini sağlayacaktır.

-Yapının bağlı bulunduğu Belediye veya Belediye hudutları dışındaki yapılar için Valilik veya ilgili kanunlar çerçevesinde yapı ruhsatı vermekle yetkilendirilen kurum ve kuruluşlarca, asansörün hizmete alınmasını müteakip iki yıl sonra, devamında yılda en az bir kere olmak üzere, her asansörün kontrolü yapılır. Bina sorumlularının yapacakları başvurular uyarınca yapılacak yıllık kontrolleri, TS EN 17020 standardına göre asansör konusunda akredite olmuş A tipi muayene kuruluşlarına yaptıracaklardır. Bu kuruluşça verilecek olan muayene raporu üç nüsha olarak tanzim edilerek, birer nüshası Belediyede veya Valilikte veya ilgili kanunlar çerçevesinde yapı ruhsatı vermekle yetkilendirilen kurum ve kuruluşlarda, bakım yapan firmada ve bina sorumlusunda muhafaza edilecektir. Yıllık kontrolün yaptırılıp yaptırılmadığının denetiminden ise Belediye veya Belediye hudutları dışındaki yapılar için Valilik veya ilgili kanunlar çerçevesinde yapı ruhsatı vermekle yetkilendirilen kurum ve kuruluşlar sorumludur.

Akretide olmuş A tipi muayene kuruluşu tarafında kontrolü yapılan asansörlere durumuna göre kırmızı, sarı ve yeşil etiketler takılmaktadır.Kırmızı etiket,kullanılması kesinlikle tehlikeli ve sakıncalı olan asansörleri,sarı etiket,kullanılmasında sakınca olmayan,ancak küçük eksiklikler görülen asansörleri,yeşil etiket,standartlara uygun ve emniyetli asansörleri belirtmektedir.Türkiye Makine Mühendisleri Odası tespitleri de durumun vehametini tescil eder niteliktedir.Son üç aya ait kontroller sonucu ,asansörlerin %73’ü kırmızı,%5’i sarı,%22’si ise yeşil etiket almıştır.

Yönetmelik gereği, asansörlerin kontrol ettirilmesinden, kontrol raporların alınmasından ve asansördeki olası eksiklik ve hataların giderilmesinden bina yöneticileri sorumlu tutuldukları görülmektedir. Asansörlerin yıllık olarak kontrol edilmesi, kullanıcıların can ve mal güvenliği için gerekli bir durum olduğu gibi, aynı zamanda da yasal bir zorunluluktur. Bu nedenle binalarında bulunan asansörlerin kontrol edilmesi için, tüm bina yöneticilerinin ve vatandaşlarımızın duyarlı olmaları son derece makul olan bakım ve kontrol ücreti konusunda hassas davranmaları önem taşımaktadır.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği yasasının öngördüğü hususlarda doğrudan asansör konusu geçmemekle birlikte risk analizi yapılmasında asansörün mutlaka dikkate alınması gerekmektedir.
Bina sorumlularının yerine getirmeleri gereken görevlerin ve sorumlulukların sayısı giderek artmaktadır. Herhangi bir olayın meydana gelmesi halinde ilk hesap sorulacak olan yönetici olmaktadır.Halbuki ,özellikle apartmanlarda görev yapan yöneticilerin çoğunun günlük mesleki faaliyetleri nedeniyle apartman işleri ile ilgilenemedikleri ve bu işlerin genellikle hizmetliler vasıtası ile yürütülmeye çalışıldığı bir gerçektir. Birçok Avrupa ülkesinde olduğu gibi ve ülkemizde de bir kısım sitelerde uygulanmaya başlandığı gibi iş merkezi/apartman/site vb. yöneticilerinin profesyonel olması veya bir sertifika programına tabi tutulmalar gerektiği düşünülmelidir