Refrakter Tuğla Nedir?
Nüshet Çamuşoğlu / nushet@ekoyapidergisi.org
Sarıdan griye, geleneksel kırmızı ve turuncuya kadar değişen tuğlalar kentlerimizin çoğunda her yerde bulunur ve inşaatlarda yaygın olarak kullanılır. Özetle geleneksel tuğlaların imalat süreci kilin kalıplanmasını ve fırınlarda pişirilmesini içermekte ve böylece masif bloklar, delikli bloklar, kobogólar, fayanslar ve diğer biçimlerin meydana getirilmesini kolaylaştırır. Seramik tuğlalar ucuzdur, bulunması kolaydır, güçlü direnç, termal atalet ve yüzey özelliklerine sahip ve inşaat için bu kadar özel işçilik gerektirmez. Lakin kurulum yüksek ısı kaynaklarının yakınında yapılırsa normal tuğla çatlar ve kırılır, bu da refrakter tuğlaları daha uygun kılar. Peki bu ne anlama geliyor?
Fırınlarda 1000°C'den daha yüksek sıcaklıklarda yanmış bir malzemenin yüksek sıcaklıklara dayanamaması çelişkili görünebilir. Aslında asıl sorun termal şoktur. Sıradan tuğla bir ısı kaynağıyla temas ettiğinde hızla genleşir. Kaynak kesildiğinde (örneğin ateş söndüğünde), malzeme daralır. Sıcaklıktaki bu ani değişiklikler yapının dengesini etkiler ve çatlaklar ve diğer ciddi sorunlar oluşturabilir. Refrakter malzemeler ısı yapılarına, dirençlerine veya termal iletkenliklerine zarar vermeden yüksek sıcaklıklara dayanabilen malzemelerdir. Tuğlalar açısından refrakterlerin kimyasal bileşimi normal tuğlalarınkinden farklıdır ve bu da renklerini ve termal iletkenliklerini etkiler.
Fırınlar, barbekü ızgaraları ve şömineler gibi ev içi kullanımlar için kullanılan refrakter tuğlalar genellikle yüksek sıcaklıklara dayanabilen elementler olan alümina ve silika içeren kilden oluşur. Alümina reflektif özelliklere sahipken, silika harika bir yalıtkandır. Karışımda ne kadar çok alümina bulunursa, tuğlanın dayanacağı sıcaklık o kadar yüksek olur (endüstriyel kullanımlar için önemli bir husus) ve ürün o kadar pahalı olur. Silika daha grimsi bir renk tonuna sahipken, alümina daha sarımsı bir görünüme sahip.
Teknik işlevin yanı sıra açıkta kalan refrakter tuğlaları yüzey inşa etmek ve kaplamak için kullanan mimarlar da var. Design Work Group tarafından geliştirilen Tropik House Urveel projesinde refrakter tuğlalar çeşitli biçimlerde kullanılmış. Bazen bir "Hint jali" gibi gözenekli, bazen opak ve dokulu, bazen bir avlu oluşturan bazen de bir arka plan işlevi gören bu tuğlalar konutun her yerinde görülüyordu.
Tuğlaların yanı sıra kullanılan harcın da yüksek sıcaklıklara dayanması gerekir. Bu yüzden genellikle vermikülit ve refrakter kil gibi özel agregalardan oluşur. Tuğlalar gibi alümina (Al2O3), mullit-zirkonya ve diğer malzemeleri de kapsayabilir.
Ateşle temas edecek binaları tasarlarken veya inşa ederken yerel yönetmeliklerle uyumlu olarak kullanılan malzemelere özen gösterilmesi gerektiğini vurgulamak daima önemlidir. Bu kadar bakım maddi kayıpları veya daha ağır kazaları önlemek için ödenmesi gereken küçük bir bedeldir. Uzmanlardan ve üreticilerden tavsiye almak her zaman çok önemlidir.
