Sürdürülebilir Cephe Malzemeleri Nedir?

Nüshet Çamuşoğlu / nushet@ekoyapidergisi.org
Cepheler mimari tasarımın önemli bir yönüdür. İç mekanı sarar ve iklim koşullarından korur. Bir binanın cephesi insanların ilk temas ettiği şeydir. Bu nedenle tasarımcılar estetik, bakım ve tabii ki sürdürülebilir malzemelerin kullanımını dikkate almalıdır. Aşağıda binanın hava koşullarına dayanıklılığını ve mekansal kalitesini iyileştirmek için cephelerde kullanılabilecek alışılmamış ancak güzel bazı malzemeler bulunuyor.

“Yakisugi” ahşap cepheler

Ahşap, tüm dünyada yaygın bir yapı malzemesidir. Yerel coğrafyaya bağlı olarak, inşaatta, özellikle yapısal ve panel amaçlı kullanım için farklı ahşap türleri kolayca erişilebilir. Ahşap kaplama için geleneksel bir Japon uygulaması özellikle benzersizdir. “Yanmış sedir ağacı” olarak tercüme edilebilecek “shou sugi ban” veya “yakisugi” olarak bilinir. Bu karbonizasyon işlemi ahşabın kimyasal bileşimini değiştirerek onu daha dayanıklı ve zararlılara karşı dirençli hale getirir. 

Geleneksel yakisugi işlemi, mutlaka uzun bir üçgen oluşturan üç sedir ağacından oluşur. Sütunun tabanında bir ateş yakılır ve istifleme etkisi ile yukarı doğru yanar. 3-4 mm dış tabakanın karbonize edilmesi yaklaşık 5 dakika sürer. Bu kaplama için harikadır, ancak bu çıtaların nem içeriğine bağlıdır. Ateşleme işleminin sonucu güzel bir dokuya sahip kararmış bir ağaçtır. Yakisugi sürdürülebilir faydalarını en üst düzeye çıkarmak için, ahşabın sürdürülebilir bir şekilde tedarik edilmesi ve geri kazanılması en iyisidir. 

Isıl işlemi çürümeyi sınırlayarak, böcek direncini ve alev direncini en üst düzeye çıkararak ahşabın ömrünü uzatır. Sürdürülebilir cephelerden Yakisugi kaplama ayrıca önleyici bakım gerektirmez. "Yakisugi" geleneksel olarak Japon sedirinden yapılır, ancak koruma tekniği dünyadaki diğer ağaç türlerine uygulanabilir. Bu çeşitli özellikler az bakım gerektirdiği ve dayanıklı olduğu için kaplamayı cepheler için uygun bir seçenek haline getirir. Ayrıca sürdürülebilir cephelerden koyu ahşap çıtalar da binanın dış cephesine zarif, tek renkli bir his veriyor.

Gabion duvarlar

Sürdürülebilir cephelerden gabion duvarlar, inanılmaz yapısal özellikleri nedeniyle peyzaj mimarlığında yaygın olarak istinat duvarı olarak kullanılmaktadır. Bununla birlikte dış mekan kullanımı için bir taş olarak daha popüler hale geliyor. Gabionlar taş, kum ve kir gibi yerel kaynaklı gevşek malzemelerle doldurulmuş metal ağ kafeslerden oluşur. Zamanla istiflenmiş kafesler ve gevşek malzeme boşlukları arasındaki boşluklar silt ve bitki örtüsü ile doldukça gabion duvarları daha da güçlenir.

Sürdürülebilir cephelerden Gabion duvarları kolayca temin edilebilen sınırlı malzemeleri kullanarak inşa etmek için hızlı, kolay ve ucuzdur. Ayrıca dolgu maddelerinin boyut, renk ve dokusunu bilinçli bir şekilde seçerek ve maddeselliği tercih ederek farklı estetik nitelikler elde edilebilir. Duvarlar gabionun gözenekliliğini kontrol ederek, hava dar boşluklardan hızla akarken iç mekanlara doğal bir soğutma etkisi de sağlayabilir. Yapım kolaylığı ve çok yönlülüğü nedeniyle gabion duvarlar, bina cepheleri için ilginç bir seçenektir. Sağlamlık ve karmaşık dokuların görünümüne rakip olan özellikle ekonomik açıdan bazı kalıcı avantajlara sahiptirler.

Mantar cephe kaplaması

Mantarın bina tasarımında kullanılması yeni değildir, ancak mantar paneller genellikle döşeme ve yalıtım için kullanılıyor. Bununla birlikte son yıllarda cephe panellerinin imalatında granül mantar atıkları (şişe mantarı üretim yan ürünlerinden veya geri dönüştürülmüş şişe mantarlarından) kullanılmış.

Mantar meşe ağacının kabuğundan yapılır ve kabuğa zarar vermeden nazikçe soyulur. Kabuk yeniden büyüdükçe  ağaç, kabuğu yenilemek için normalde emdiğinden beş kat daha fazla karbonu atmosferden emer. Üretilen her kilogram ham mantar için atmosferden yaklaşık 55 kilogram karbondioksit emilir.

Kabuk ise yenilenebilir bir kaynaktır ve şişe mantarları ve dış paneller yapmak için hasat edilebilir. Ham madde hafiftir ve taşıması ve kullanımı kolaydır. Mantar ağaçları az bakım gerektirir ve gübre, böcek ilacı veya budama gerektirmez.

Sürdürülebilir cephelerden mantar cephe kaplaması, dış cepheler için kullanışlı bir malzemedir. Hammaddenin eritme işlemi sırasında açığa çıkan doğal reçinesi, mantar ürünlerini dayanıklı ve hafif hale getirir. Bu reçineler yapay katkı maddeleri olmadan küf direnci sağlar. Mantar hidrofobik olduğu için ürün aynı zamanda su iticidir. Bu özellikler cephelere çekici benekli bir görünüm veren dış yüzeyler için sürdürülebilir ve çok yönlü bir malzeme olmasını sağlar.

Yeşil duvarlar

Bitkileri yapılı çevreye entegre etmek, yüzyıllardır kullanılan bir stratejidir. Çatılar ve cepheler gibi yeşil altyapı, sıcaklığı düzenlemek ve hava kalitesini iyileştirmek için pratik ve güzel çözümlerdir.

Sürdürülebilir cepherlerden yeşil cephelerin popülaritesi artıyor, ancak tarihsel kökenleri çok eskidir. 2500 yılı aşkın bir süre önce Babilliler asma bahçelerde dikey bahçeciliğe öncülük ettiler. 17. yüzyılda İngiltere ve Hollanda gibi ülkeler sıcaklığı düzenlemek için meyve duvarlarını kullandı. Bitkiler bir yığıntı olarak büyür, ısıyı emer ve bir mikro iklim yaratır.

Yeşil cepheler ile kullanılabilecek üç ana sistem var. İlki, dalları, karışık gövdeleri ve bitkilerle karakterize edilen kendinden yapışkanlı bitkileri kullanır. Bunlar duvarlara yapışır ve yerden yukarı doğru büyür. İkinci sistem, duvarlar boyunca yerden dikey olarak büyüyen ve yukarı doğru yayılan asmaları kullanır. Son sistem bitkilerin duvarları dikey olarak kaplayan, alt tabakalardaki ceplerden büyüdüğü bir kaset sistemidir. Bu sistem daha yoğun bakım ve ilgi gerektirir, ancak aynı zamanda daha gür bitki örtüsüne izin verir.

Sürdürülebilir cephelerden yeşil cepheler, şehir sıcaklıklarını düzenlemek ve solunan havayı arındırmak için harikadır. Bitkiler ortamı soğutmak ve nemi artırmak için su buharını havaya salar. İç mekanı doğrudan güneş ışığından korur ve yılın her döneminde yalıtkan görevi görür. Bu aktif ısıtma ve soğutma sistemlerine daha az ihtiyaç duyulmasını sağlar. Sürdürülebilir cephelerden yeşil duvarlar ayrıca uçucu organik bileşikler (VOC'ler), partikül madde, karbondioksit ve nitrojen gibi kirleticilerin havadan emilmesine yardımcı olur. Bu maddeler solunum gibi sağlık sorunlarına neden olabilir.

Sürdürülebilir cephe malzemeleri kullanmak

Sürdürülebilir bir bina çatısında güneş panelleri bulunan veya cam bir cepheye sahip beton bir kutudan daha fazlasıdır. Cephe tasarımında geleneksel olmayan ancak çok yönlü malzemelerin kullanılması mimarlara binaları sürdürülebilir ve güzel yapma fırsatı verir. Dikkatli malzeme seçimi sayesinde cepheler biyolojik refahı iyileştirebilir, inşaatın maliyet etkinliğini en üst düzeye çıkarabilir ve kentsel alanların iklim direncini artırabilir.