Sürdürülebilir Malzemeler Nelerdir?

Nüshet Çamuşoğlu / nushet@ekoyapidergisi.org
Araştırmacılar her sene gezegenimizi kurtarmaya yardımcı olabilecek yeni ve daha heyecan alıcı sürdürülebilir malzemeler üretiyor. Plastik alternatifleri arayışında bu malzemeler nelerden yapılıyor? İşte 2023'te kullanılacak en yeni sürdürülebilir malzemelerden bazıları.

Bir malzemeyi sürdürülebilir yapan nedir?

Bu yazının konusu plastiklerin yerini alabilecek ya da ürün oluşturmak veya inşa etmek için kullanılırken karbon emisyonlarını dengeleyebilecek malzemelerden söz etmektir. Bu sürdürülebilir malzemelerin sıklıkla yenilenebilir olduğu anlamına gelir, yani bunları kullanırsanız tekrar kullanmak için çabucak yeni malzemeler üretebilirsiniz. Sürdürülebilir malzemeler de yeni kimyasal kirlilik oluşturmaktan kaçınmak için olabildiğince doğal olmalıdır. Kirlilikten söz etmişken sürdürülebilir malzemeler de hem insanlar hem de dünya için toksik olmamalıdır. Sürdürülebilir malzemelere bakıldığında kumaşlar ve kağıtlar gibi malzemelerin sıklıkla sert kimyasallarla işlendiğini unutmamak da önemlidir, bu nedenle bir malzemeyi sürdürülebilir beyan etmeden önce nasıl üretildiğini sormak önemlidir.

En iyi sürdürülebilir yapı malzemeleri

1. Çapraz lamine ahşap

Ahşap kısıtlı bir kaynaktır fakat daha hızlı yetişen ağaçlar ve bitkiler sürdürülebilir yapı malzemeleri üretebilir. Ağaçların doğal yaşam sürelerine kadar yetişmelerine imkan tanıyarak ve bir ekosistemi bir anda tahrip eden açık kesim gibi tehlikeli uygulamalardan uzak durarak yaşlı ağaçlar bile sürdürülebilir bir biçimde hasat edilebilir. Çapraz lamine ahşap sürdürülebilir biçimde inşa edilmiş konutlarda ve ticari yapılarda kullanılan özel bir ahşap türüdür. Kereste, destek kirişleri ve benzer yapılar olarak kullanılmak için ahşabı güçlü hale getirecek biçimde birbirine yapıştırılır. Bu biçimde daha küçük ahşap parçalarıyla çalışarak, inşaatçılar daha büyük kerestelerden feragat etmeden daha büyük ahşap yapılar oluşturabilirler. Ahşap yapılardan küçük ev dekorasyonu eşyalarına ve mobilyalara kadar her şeyi inşa etmek için kullanılabilir. Bu yüzden konutlar için dünyanın en başarılı yapı malzemelerinden biri olarak onu bir tarafa atmamalıyız.  Sadece sürdürülebilir ahşap biçimleri bulmamız gerekiyor. Bir proje için sürdürülebilir ahşap temin ediyorsanız, ahşabın etik ve sürdürülebilir biçimde hasat edildiğinden emin olun (organik biçimde yetiştirilmiş, yetiştirme veya işleme sırasında kimyasal kullanılmamış, minimum su israfı, vb.) Ayrıca yenilenebilir ve hızlı yetişen bir ahşap kaynağı olduğundan ve projeniz için yerel ahşap veya önceden biçilmiş malzeme temin ederek atık veya taşıma masraflarını en aza indirebileceğinden emin olun. 

2. Bambu

Bambu bu günlerde yaygın olarak kullanılan bir yapı malzemesidir çünkü dünyanın pek çok yerinde hızlı bir şekilde yetiştirilebilmektedir. Yerli olduğu Güneydoğu Asya'nın tropik bölgelerinde en hızlı yetişen bu doğal ürün, yapı destek ahşaplarından yer döşemelerine ve dekoratif oda ayırıcı paravanlara kadar her şeye dönüştürülebilir. Bambu özellikle sürdürülebilirdir çünkü ekimi için böcek ilacı gerekmemektedir ve doğal olarak kesilen köklerden tekrar tekrar büyür ve her büyüme döngüsünde yeniden ekilmesi gerekmez. Bu benzersiz çimen benzeri bitki gerçekten de dünyadaki en hızlı büyüyen bitkidir! Kudzu asmasını bile alt etti ki bu iyi bir şey çünkü kudzu asmalarından fazla bir ürün elde edilemeyeceği düşünülüyor. Bambunun kötü tarafı kumaş ve giysi yapımında kullanıldığında liflerin esnek ürünler için yeterince esnek olması maksadıyla son derece sert kimyasallardan geçirilmesidir. Kumaş biçiminde bambu seçiyorsanız, kimyasal işlem görmeden yapılan Tencel gibi sürdürülebilir türlerine bakın.

3. Hindistan Cevizi

Yakın zamanda hindistan cevizi ürünleri reklamları gördünüz mü? Zira bu eşsiz malzeme artık tabaklar, küçük ev mobilyaları ve daha fazlası için sürdürülebilir bir yapı ürünü olarak kullanılıyor. Hindistan cevizi mutfağınız için ovalama süngerlerinde veya hindistan cevizi lifleri beton kül bloklarına benzer yapı taşlarını sağlamlaştırmak için kullanılabilir. Hindistan cevizi herhangi bir atık bırakmadan kullanılabilir, bu da onu geri dönüştürülebilir sıfır atık bir ürün yapar. Hindistan cevizinin yapı malzemesi olarak bir diğer yararı da tutkal kullanılmadan yapı malzemesi yapılabilmesi ve bu şekilde toksinlerin en aza indirilmesidir. Hindistan cevizi, bambu gibi tümüyle biyolojik olarak çözünebilir, bu yüzden çevreye zarar vermeden zaman içinde çözünmesi gerekebilecek ürünler için kullanılabilir.

4. Geri Dönüştürülmüş Plastik Malzemeler 

Geri dönüştürülmüş plastikler artık araba koltuğu ve geri dönüştürülmüş mücevher yapımında kullanılıyor. Geri dönüştürülmüş plastiklerden yapılan kumaş atık sahalarındaki atıkları yeniden kullanmanın ve okyanus plastiğini temizlemenin yaygın bir yoludur. Bazen plastikler flotasyon, yalıtım ve minder dolgusu için kullanılan plastik boncukların üretiminde olduğu gibi herhangi bir işleme gerek kalmadan yeniden kullanılabilir. Plastikten üretilen malzemeler, geri dönüştürülmüş plastik içeriklerinin yüzdesiyle dikkat çeker. Geri dönüştürülmüş plastikleri kirlilik ve kimyasal sızıntı açısından özen gerektiren yeni bir biçimde kullanıyorsanız, bu malzeme etrafında dikkatli olun. Ham halde veya hazır giysi ya da ayakkabı olarak geri dönüştürülmüş plastik kumaş alışverişi yaparken, bilhassa plastik veya petrole alerjiniz varsa içeriklerin üçüncü taraflarca kontrol edildiğinden emin olun.

5. Biyo-plastikler

Biyo-plastikler artık tek kullanımlık plastik ürünlerde yaygın olarak kullanılan yeni bir malzeme türüdür. Biyo-plastikler yine plastiktir ama petrol yerine mısır gibi bitkilerden üretilen yeni plastik türlerinden yapılır. Çoğunlukla bu plastiklerin biyolojik olarak çözünmesi gecikir, diğer bir deyişle ürününüzü dilediğiniz kadar kullanabilirsiniz ama çöpe attığınızda ürün aylar veya yıllar içinde çöplükte çözünecek. Günümüzde bu konu pek fazla gündeme gelmiyor ama açıkçası biyo-plastikler sadece uzun vadede biyolojik olarak çözünebilir ve toksik olmadıkları için dünyayı plastik kirliliği ve çöp atıklarıyla ilgili problemlerin birçoğundan kurtarabilir. Biyo-plastikler şeker kamışı, pancar, kahve telvesi, mısır püskülü ve benzeri birçok bitkiden de yapılır. Özellikle tek kullanımlık plastik ürünleri mümkün olduğunca kullanmaktan kaçınmak en iyisidir. Fakat tek kullanımlık plastik ürünlere gereksinim duymanız halinde zaman içinde bir ton atıktan kurtulmak için biyolojik olarak çözünebilen biyo-plastikleri seçmeniz yeterli olabilir.

6. Sürdürülebilir beton

Daha doğal kerpiç ya da çamur tuğlalar benzer biçimde tedarik edilirken betonun ne kadar sürdürülemez olduğunu öğrenmek sizi şaşırtabilir. Beton çok fazla işlemden ve taşımadan geçer, artı çok yoğun su tüketir. Birçok firma artık 3D baskılı filament veya yapı blokları biçiminde betona alternatifler üretiyor. Tıpkı klasik betona benziyor ama karbon emisyonları önemli ölçüde azaltıyor. Ayrıca sürdürülebilir beton yapı malzemelerinin büyük bir kısmı kısmen geri dönüştürülmüş malzemelerden tedarik edilmekte, bu da ürünü dünya için daha faydalı duruma getiriyor. Beton bloklar normalde hindistan cevizi lifleri veya geri dönüştürülmüş plastik malzemeler gibi bir takım güçlendirici dolgu maddeleri gerektirir. Eğer tuğla yapma olanağınız varsa, bu blokların malzemesi inşaat projeniz için yerinde bile tedarik edilebilir! Tarihi bölgelerde veya çok sayıda renovasyon atığı bulunan bazı inşaat projeleri, aynı bölgede yeni yapılar için tuğla inşa etmek üzere sahadaki yıkım projesinden çıkan atıkları kullanmaya başlamıştır.

Tüm bu sürdürülebilir malzemelerle birlikte mimari ve ürün tasarımı için yeni bir gün. Sürdürülebilir yapı malzemeleri hakkındaki diğer makalelerimize de bir bakın. Proje koşullarınız ne olursa olsun, gerçekten ne kadar çok seçeneğiniz bulunduğuna şaşıracaksınız.