Yeşil Veya Değil, ama Şeffaf
Zümrüt Çağlayan Arslan
FSC sertifikası, enerji modellemesi, işletmeye alma vb. daha önce bilinmeyen veya çok nadir dikkate alınan konular LEED sertifikası hedefleyen projelerin artmasıyla hızlı bir şekİlde tanınmaya başladı. Türkiye’de bu konular henüz yeni tanınmaya ve uygulanmaya başlamışken LEED’İn son versiyonu çıtayı biraz daha yükseltti.
LEED Türkiye’de uygulanmaya başladığından beri inşaat dünyası farklı bazı tanımlarla karşılaşmaya başladı. FSC sertifikası, enerji modellemesi, işletmeye alma vb. daha önce bilinmeyen veya çok nadir dikkate alınan konular LEED sertifikası hedefleyen projelerin artmasıyla hızlı bir şekilde tanınmaya başladı. Türkiye’de bu konular henüz yeni yeni tanınmaya ve uygulanmaya başlamışken LEED’in son versiyonu çıtayı biraz daha yükseltti.
Bazı kategorilerde belirgin farklar olmamakla birlikte, malzeme seçiminin en ön planda olduğu, malzeme ve kaynaklar kategorisi LEED v4’te tamamen değiştirildi, istenen sertifikasyon ve raporlamalar daha net olarak belirlendi. İki yeni önkoşul eklendi, önceki versiyondaki kredilerin yerini daha kapsamlı yenileri aldı. Kredilerin isimleri değiştiği gibi malzeme seçiminde yeni ölçütler de eklendi.
Genellikle LEED projelerinde puan ağırlığı daha fazla olan Enerji ve Atmosfer kategorisine odaklanıldığı için bu değişiklikler tüm projeleri etkilemeyebilir. Fakat Gold veya Platinum seviyeden sertifika hedefleyen projeler için malzeme seçim kriterleri önemli.
Elbette, bu değişiklikler LEED projelerinde çalışan ekipleri ilgilendirdiği kadar malzeme üreticilerini de ilgilendiriyor.
Malzeme seçimi ile ilgili yeni krediler ise şunlar:
MRC1: Building Life Cycle Impact Reduction
(Bina Yaşam Döngüsü Etki Azaltma)
MRC2: Building Product Disclosure and Optimization – Environmental Product Declerations
(Yapı Ürün Bilgilendirme ve Optimizasyonu - Çevresel Ürün Bildirimleri)
MRC3: Building Product Disclosure and Optimization – Sourcing of Raw Materials
(Yapı Ürün Bilgilendirme ve Optimizasyonu - Hammadde Satınalma)
MRC4: Building Product Disclosure and Optimization – Material Ingredients
(Yapı Ürün Bilgilendirme ve Optimizasyonu - Malzeme İçeriği)
Daha önceki versiyonlardaki geri dönüştürülmüş içerik ve yerellik gibi nitelikler hala etkili olsa da artık proje ekiplerinin malzeme seçerken yaşam döngüsü etkilerini de göz önünde bulundurmaları isteniyor ve üreticilerden de şeffaflık bekleniyor.
Yeniden Kullanımın Desteklenmesi
Yaşam döngüsü odaklı yaklaşım gereği, Malzeme ve Kaynaklar kategorisinde en yüksek puan binanın ve malzemelerin yeniden kullanımına ayrılmış.
MRC1: Building Life Cycle Impact Reduction kredisinden toplamda 6 puan almak mümkün.
Tarihi bir binanın yenilenmesi, mevcut terkedilmiş bir binanın %50’sinin korunarak yenilenmesiyle veya saha dışındaki malzemelerin yeniden kullanımı ile bu puanlar alınabiliyor.
LEED v3’te de bulunan bu yaklaşımla bu puanlar sadece renovasyon projeleri tarafından hedeflenebiliyordu. LEED v4’te eklenen bir opsiyonla yeni binalar da tüm binayı kapsayan bir yaşam döngüsü analiziyle negatif çevresel etkilerini referans binaya göre azalttıklarını gösterebilirlerse bu puanları alabiliyorlar.
Yeşil veya değil ama şeffaf
Yeni eklenen “Disclosure and Optimization of Building Materials” kredileriyle yapı malzemeleri içeriklerindeki çevreye ve insan sağlığına etkileri ile ilgili bilgileri – performans değerlendirilmeksizin- sadece paylaşmakla LEED puanlarına katkı sağlamaları mümkün.
Üreticilerin, ürünleri, tedarik zincirleri, ürünlerinin sosyal ve çevresel etkileri ile ilgili bilgileri paylaşmaya teşvik edilmesiyle yapı malzemelerinin negatif etkilerinin zamanla azaltılması amaçlanıyor.
MRC1 binanın bütününü değerlendirirken MRC2,3, ve 4 kredileri her ürünü ayrı değerlendiriyor. MRC2 ürünlerin Çevresel Ürün Beyanlarının (EPD), MRC3 ana hammaddelerin çıkarılması ve işlenmesinden sorumlu şirketlerin kurumsal sosyal sorumluluk kriterlerinin paylaşılmasını istiyor.
LEED’in daha önceki versiyonlarında eksikliği hissedilen bir konu olan yapı malzemelerinin içeriğindeki olası zararlı kimyasallar konusunda ise MRc4’te ileri doğru ciddi bir adım atılmış.
Sadece geri dönüştürülmüş
içerik yetmez
Versiyon3’te bulunan, geri dönüştürülmüş içerik, kendini kolay yenileyen biyo-bazlı malzemeler gibi, mazlemelerin içeriğindeki tek özelliği değerlendiren krediler artık yok. Bunların yerine yeni kredi başlıkları altında yaşam döngüsü etkileri dahilinde bu tekil özellikleri de değerlendiriliyor.
Örneğin, geri dönüştürülmüş içerik, biyo bazlı malzeme ve FSC sertifikası hala önemli fakat sadece sorumlu edinilmiş hammadde başlıklı kredi içerisinde değerlendiriliyor.
Yaşam döngüsü etkilerinin dikkate alınması istendiğinden EPD belgesi olan ürünler daha çok puan kazandırıyor, üreticilerden çevresel ürün beyanlarını (EPD) veya 3.taraf onaylı yaşam döngüsü analizlerini (YDA) sağlamaları isteniyor. Sadece ürün beyanının olması bazı puanlar için yeterli. Şayet ürün ortalamadan daha iyi olduğunu gösteren bir etikete sahipse daha fazla puan alınmasında katkı sağlıyor. Kısacası sistem, proje ekiplerini, seçimlerinde 3.taraf testlerden geçmiş malzeme ve ürünleri tercih etmeye yönlendiriyor, ürün etiketlerinin getirdiği şeffaflık sayesinde proje ekiplerinin daha adil bir seçim yapması kolaylaşıyor.
Kaynak takibi
Tıpkı daha önce FSC sertifikasında olduğu gibi tedarik zinciri kriterleri ile bir ürünün hammaddesinin ne kadar sorumlu edinildiği artık takip edilecek bu nedenle malzeme içeriklerinin çevresel ve sosyal açıdan sorumlu edinimi önem kazanıyor.
Üreticilerin hammadde tedarikçilerinden edindikleri, hammadde çıkarılan lokasyonları, arazinin ekolojik açıdan sorumlu kullanımının uzun vadeli taahhütü, çıkartma ve üretimden kaynaklanan çevresel etkilerin azaltılacağının taahhütü ve sorumlu kaynak kullanımını konu alan standart veya programlara uyum sağlanacağının taahhütünü içeren sürdürülebilirlik raporlarını paylaşmaları puan kazandırıyor.
Öz beyanda bulunanlar yarı yarıya etkili olarak hesaba dahil edilirken, kurumsal sürdürülebilirlik raporu 3.taraf bir organizasyon tarafından onaylı olanlar tam puan kazandırıyor.
USGBC tarafından kabul gören programlar ise şöyle:
- Global Reporting Initiative (GRI) Sürdürülebilirlik Raporu
- Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) Çok Uluslu Şirketler Rehberi
- Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi (UN Global Compact: Communication of Progress)
- ISO 26000: 2010 Sosyal Sorumluluk Kılavuzu
- USGBC tarafından onaylanan diğer programlar
Zararlı kimyasallar
LCA metodolojilerinin sağlığa zararlı kimyasalları değerlendirmediği dikkate alınarak, yapı malzemelerinin çevre ve insan sağlığına etkisini değerlendiren programlar MRc4 kredisi ile kapsama alınmış. Bu kredide de diğerlerinde olduğu gibi şeffaflık önem kazanıyor. Üreticinin tam bir şeffaflıkla ürününün içeriğini yayınlaması isteniyor. Elbette ticari sır olan içeriklerin özelliklerinin yayınlanması için farklı yöntemler bulunuyor. Üreticinin kendisinin hazırlayabileceği GreenScreen değerlendirmesi, Health Product Declaration veya Cradle to Cradle sertifikası puan kazandırıyor. Proje ekipleri, kimyasal içerik envanteri bulunan ve zararlı maddelerin kullanım ve oluşumunu en aza indirdikleri doğrulanmış ürünleri seçmeye yönlendiriliyor.
Bu yeni kredilerin yanında hesaplama yöntemlerinde bazı değişiklikler dikkat çekiyor. Versiyon3’te maliyet bazlı bir hesaplama yapılırken, bu versiyonda standartları karşılayan sayıda ürün kullanılarak da kriterleri karşılamak mümkün.
Versiyon3’te üretim süreçleri inşaat sahasına 500 mil mesafe içerisinde gerçekleşen ürünler ayrı bir krediden sadece yerel olma özellikleri nedeniyle puan kazandırırken, Versiyon4’te MRC2,3 ve 4 kredileri içerisinde hesaplara dahil edilen malzemelerin 100 millik mesafe içerisinde çıkarılıp işlenmiş olması fayda sağlıyor.
Genel olarak bakıldığında çok daha fazla değerlendirme standardı sisteme dahil edilmiş. Bu standartlara göre belgelenmiş ürünler proje ekiplerine malzeme seçiminde kolaylık sağlayacak. EPD’si bulunan ürünlerin fazla olmaması, HDP’si bulunan ürünlerin neredeyse hiç bulunmaması, LCA araştırması yapan üreticilerin azlığı LEED kriterlerine uyum sağlamak için üreticilerin biraz çaba gösterilmesini gerektirebilir bununla beraber bu belgelere sahip olmak yeni pazar fırsatları da yaratabilir.
LEED v3 kayıtları 1 Haziran 2015’e kadar devam edecek, bu nedenle üreticilerin bu yeni versiyona uyum sağlamaları için zaman var.