4M Salalı Mimarlık Tasarımı: Mardin Cumhuriyet Meydanı
4M Salalı Mimarlık tarafından 9.000 m² alanda tasarlanan Mardin Cumhuriyet Meydanı projesi, Mardin tarihi kentinin merkezinde bulunan ve birçok tarihi yapıyla çevrelenmiş değerli kamusal alanı dönüştürerek Mardin’e yakışır, tarihi ve kültürel bir odak noktası haline getirmeyi amaçlıyor. İnşaat çalışmalarına başlanan projenin 2020 yılı başında tamamlanması hedefleniyor.
Kuruluşundan bugüne Ankara ve İstanbul merkezli ofislerinde, yurt içi ve yurt dışında (ağırlıklı olarak Orta Doğu ve Slav ülkelerinde) birbirinden farklı ölçeklerde ve fonksiyonlarda ödüllü kentsel tasarım projelerine, mimari ve iç mimari projelere imza atan, Mimar Salih Zeki Salalı ve Yüksek Mimar Doruk Salalı önderliğindeki 4M Salalı Mimarlık tarafından tasarlanan, toplam 9.000 m² inşaat alanına sahip Mardin Cumhuriyet Meydanı, 2020 yılı başında tamamlandığında, binlerce yıllık tarihinde sayısız medeniyete ev sahipliği yapmış Mardin’in tarihi dokusuyla uyumlu, erişilebilir, dışadönük ve modern bir odak noktası oluşturacak.
4M Salalı Mimarlık, kuzey-güney aksına yerleşen meydanın tasarımında 5x5 metrelik diyagonal bir sistem düşünmüş. Bu sistem, meydanın çevreyle kurduğu ilişkide davet edici nitelikte ışınlar yaratmak için kullanılmış. Sistem içerisinde meydanın merkezinde özel olarak tasarlanan grafik çalışması, ziyaretçileri Mardin’le ilgili bilgilendirir nitelikte kullanılmış. Meydanın kuzeyini gösteren bir pusula üzerine yerleştirilen Mardin il ve ilçe sınırlarının işlendiği çemberin etrafında, Mardin’in görülmesi gereken tarihi yapılarının yönleri gösterilmiş. Çemberin tam merkezindeki fıskiye ve etrafındaki kufi yazıyla yorumlanmış “As-salamu alaykum” yazısıysa, meydanın ziyaretçilerini selamlayacak şekilde konumlandırılmış.
Meydanın batısında, döşemede kullanılan sisteme uygun bir biçimde başkalaşan havuzlar, ve bu havuzların merkezlerinde yer alan dikdörtgen prizma şeklinde 18 adet kütleden oluşan bir enstalasyon çalışması yer alıyor. Her prizmanın, Mardin’in bugünkü Mardin olmasında büyük etkiye sahip 18 devleti simgelediği enstalasyonla, tarihte iz bırakmış bu devletlerin anılması amaçlanmış. Bu alanın hemen kuzeyi ve batısında yer alan sanat duvarında ise, bu köklü tarihin üzerine eklemlenen Cumhuriyet tarihini konu alan bir rölyef çalışması düşünülmüş.
Meydanda yer alan Atatürk anıtının yeri değiştirilerek, müze bahçesinin güneydoğusuna yerleştirilmiş. Bu sayede hem heykelin algılanırlığı arttırılmış, hem de meydanın bütünlüğü sağlanmış. Anıtın döşemesinde kullanılan su elementinin yarattığı yansıma yüzeyi yardımıyla anıtın önemi vurgulanmış.
Mardin’in Geleneksel Köklerinden Kopmayan Bir Tasarım Konsepti…
Meydanın geleneksel kent dokusu ile kurduğu ilişkinin güçlendirilmesi amacıyla, dışa dönük ve çevresiyle etkileşim halinde olan, fakat geleneksel köklerinden kopmayan bir tasarım konsepti benimsenmiş. “Mardin gibi kökleri binlerce yıla uzanan ve vernaküler mimari konusunda dünyada eşine az rastlanır nitelikte olan bir kentte, böylesine bir yenileme çalışması tarihten öğrenerek ancak geçmişin bir taklidi olmadan, son derece dengeli ve özenli bir çalışma gerektirmektedir” diyen 4M Salalı Mimarlık kurucu ortağı Salih Zeki Salalı, meydanın tasarımında ağırlıklı olarak bölgede sıkça kullanılan ve yapısal özellikleri itibariyle uygun olan malzemeler tercih ettiklerini belirtiyor.
Alanın batısında yer alan çıkmaz sokak, tasarlanan “Cumhuriyet Köprüsü” yardımıyla Kültür Sokağı’nın girişinde yer alan ikincil meydana bağlanarak, maksimum geçirgenlik sağlanmış. Adını meydandan alan bu köprü üzerinde yer alan peyzaj çalışması ve kent mobilyaları, ziyaretçilerin dinlenmek için kullanabileceği bir alan oluşturmakla kalmayıp, meydanı üst kottan deneyimleyebilmesini de sağlıyor ve meydanın ihtiyaç duyduğu yeşil alan ihtiyacını karşılıyor. Ayrıca, fonksiyonel özelliklerinin yanı sıra bu köprü, tarihi boyunca Mardin’in farklı medeniyetler arasında gördüğü köprü görevini de simgeliyor. Yaya sirkülasyonundan zarar görmeyecek noktalarda değerlendirilen peyzaj alanlarıysa, meydanın ihtiyaç duyduğu yeşil alanı sağlamada köprüye destek olacak şekilde konumlandırılmış.
Bir meydan tasarımı için en önemli özelliklerden biri olan erişilebilirliğe de, meydanın tasarımında büyük önem verilmiş. Meydan, engelli ziyaretçilerin zorlanmadan kullanabileceği kadar hafif eğimli bir biçimde tasarlanarak hem rampalı merdiven hem de asansörlerle desteklenmiş.
Mardin tarihi kentinin yayalaştırılması noktasında önemli bir noktada bulunan meydanın güneyindeki caddenin araç trafik yükü Yeni Yol Caddesi’ne aktarılarak Mardin tarihi kentini bir yaya kenti haline getirmek amaçlanmış. Meydanın eğimi değerlendirilerek gizlenen 69 araçlık kapalı otopark ise araç depolama alanı olarak kullanılıyor. Böylece kent merkezi araçtan arındırılarak yaya sirkülasyonunun güçlendirilmesi hedefleniyor.
Meydanda gerçekleşecek konser veya konuşma gibi etkinlikler için, müze merdivenlerinin hemen güneyinde ve köprünün doğusunda konumlandırılmış modüler bir sahne alanı düşünülmüş. Sahne alanının modülerliğiyle, bir etkinlik olmayan zamanlarda meydanda oluşabilecek yer kaybının önüne geçilmesi amaçlanmış.
4M Salalı Mimarlık, böylesine değerli bir kentin en tarihi ve merkezi noktalarından birinde bulunan meydanın yeni tasarımıyla, Mardin’e tarihi, kültürel, erişilebilir ve modern bir merkez kazandırarak, Mardin şehrinin dünya literatüründe anılmasını ve tasarladıkları kamusal mekânın gelecek nesillere miras bırakılmasını hedefliyor.
Proje Künyesi:
Proje: Mardin Cumhuriyet Meydanı
Konum: Mardin, Türkiye
İşveren: Mardin Belediyesi
Proje Tipi: Kentsel Düzenleme
Proje Yılı: 2019
Toplam İnşaat Alanı: 9.000 m²