"Açık Bir Kampüs" Kurgusuyla Tasarlanan Gökçeada Lise Kampüsü

Günümüzde tüm dünyadaki çağdaş eğitim modelleri ve yaklaşımları ile beraber eğitim mekânları da ister istemez dönüşüyor. Türkiye'de ise hâlâ eğitim içeriğinin ana başlıkları tartışılırken eğitimin mekânsal ihtiyaçları henüz tartışma konusu olamıyor. Bu nedenle, benzer durumlarda kolayca tercih edilebilecek bir tip proje yerine  Gökçeada Lise Kampüsü'nün yarışma ile elde edilmesi alternatif, yenilikçi, öğrenciyi merkeze koyan, katılımcı ve şeffaf eğitim modellerinin test edilebileceği bir öğrenim ortamının sağlanabilmesi bakımından çok değerlidir.

Gökçeada Lise Kampüsü; anadolu lisesi, meslek lisesi, yurt, spor salonu, konferans salonu ve kütüphaneden oluşan bir yerleşkedir.  Lise kampüsü proje süreci, 2014 yılında ilan edilen yarışma ile başladı ve seçilen önerinin uygulama projeleri 2016 yılında tamamlandı. Aynı yıl içerisinde başlayan inşaat çalışmaları, 2019 yazında tamamlanarak, kampüs 2019-2020 öğretim yılından itibaren kullanıma açıldı. 

Projenin ana çıkış noktası, eğitim ve donatı alanlarının kent hayatı ile entegre bir yaşam oluşturması, 'açık bir kampüs' kurgulanmasıdır. Gökçeada gibi küçük ölçekli, kısıtlı imkanlara sahip bir ada yerleşimindeki halkın, kampüsün kütüphane, çok amaçlı salon, spor merkezi, kafeterya, konferans salonu gibi sosyal alanlarını, meydanını ve açık spor alanlarını iki farklı lisenin öğrencileri ile beraber ortak olarak kullanabilmesi kamu kaynaklarının çok yönlü kullanımına imkân tanırken; sosyal etkileşimin de üst düzeye çıkmasını sağlar.

Ada genelinde ve merkezde ada halkının faydalanabileceği meydan, park gibi açık alanlar ile sosyal donatılar konusunda büyük bir eksiklik varken, oluşturulan kampüs alanı, doğusunda yer alan park alanı ile birlikte ada halkı için de büyük bir rekreasyonel alan oluşturma potansiyeline sahiptir. Kampüs şu an için  kent merkezinin yaya ölçeğinde sonu gibi görünür. Ancak, hem kampüsü fiziksel olarak sınırlandırmayarak erişilebilir hale getirerek, hem de çoklu kamusal kullanım mekanları önererek, kampüsü merkeze bağlayan ana cadde ile kentin kuzeydoğusunda gelişimini sürdüren konut bölgesi arasında bir geçiş ve aktif bir kamusal alan yaratılır. Dolayısıyla kampüs sadece öğrencilere değil, tüm kentlilere hizmet edecek, kentle entegre olmuş ve sosyal donatı eksiğini gideren bir yerleşke olarak örgütlenir. Bu öngörü, sınırlı kaynakların da tüm kamuyla daha paylaşılabilir ve verimli kullanılabilir olmasını mümkün kılar.

Adada eşi bulunmayan yoğunluk ve gelişmişlikteki bitki örtüsüne sahip alanda, kent merkezi ve konut gelişim alanından gelen yaya akışının bu dokudan faydalanması için 'açık bir kampüs' tasarlanması temel motivasyondur. Buna göre ana cadde üzerinden gelen yaya akışı kamusal fonksiyonlarla ve peyzajla desteklenmiş bir rota ile arazinin içine dahil olur. Yaya önce eğitim bloklarını sınırlayan çeperden beslenerek kampüs meydanına ulaşır. Kentli, meydan ve çevresinde bulunan kütüphane, açık ve kapalı spor alanları ile diğer sosyal donatılardan faydalanabildiği gibi rotanın devamında, yeni geliştirilecek koru dokusu içerisindeki hobi bahçeleri, spor, piknik ve çayır alanlarını da kullanabilir. Rotanın devamı yayayı yurt ve eğitim yapılarının etrafından dolaştırarak tepede yer alan park alanına ve bakı terasına ulaştırır.

Meslek Lisesi ve Anadolu Lisesi'ne ait öğrenim mekânları, iki kurumun bu mekânları ortak bir şekilde paylaşabileceği düzende, öğrenciler ve öğretmenler arasındaki etkileşimi (dolayısıyla etkileşim ile öğrenmeyi) üst seviyeye çıkarak şekilde kurgulanır. Öğrenim mekânları ve ilgili sosyal donatılar, parçalı ve az katlı bir yapılaşma oluşturur. Zemin katta iki kurumun ortak kullanabileceği birimler (laboratuvar, ortak derslikler, yemekhane, vb.) geçirgen ve yaya akışı sağlayacak şekilde düzenlenerek, hem öğrenciler hem de öğretmenler için korunaklı açık ve yarı açık alanlar oluştururlar. Farklı karakterlere sahip bu alanlar ve iç avlular öğrencinin aidiyet hissini kuvvetlendirerek açık alan kullanımına, fiziksel harekete ve dolayısıyla etkileşime katkı sağlar. Öğrenim mekânları, sahip oldukları farklı açılım noktaları ile cadde, meydan, koru ve yurt ile ilişki kurabilir. Gerektiğinde ise, kısmi müdahalelerle eğitim alanına dışarıdan erişim kolayca kontrollü hale gelebilir. Parçalı yapılaşma, derslik-koridor düzeninde de kendisini hissettirerek üst katlarda koridorlar üzerinde kapalı teneffüs nişleri ile yarı açık ve açık teraslar sağlayarak öğrenimin sınıf dışında da devam etmesini teşvik eder; doğal ışık ve hava yönünden zengin sirkülasyon alanlarının oluşmasını sağlar.

Öğrenim mekânlarının zemin katında yer alan resim, müzik derslikleri, laboratuvarlar, atölyeler  gerek cadde gerekse yerleşke içerisindeki avlularla şeffaf ve geçirgen bir ilişki kurarak hem ada halkının bu öğrenim faaliyetleri ile etkileşime geçmesini hem de öğrencilerin çevrelerindeki sanatsal ve bilimsel faaliyetleri rahatça gözlemleyebilmesini amaçlar. Örneğin, caddede yürüyen bir adalı müzik dersliğinin taş duvar üzerinde dışarı açılan cephesinden müziği dinleyebilirken, meslek lisesi avlusundan geçen bir öğrenci ise yapılan resim çalışmalarını gözlemleyebilir. Şeffaf, geçirgen, erişilebilir, merak ve keşif duygusunu tetikleyen, katılımcı bir öğrenim ortamı kurulur. Yine zemin katta yer alan yemekhane ve kantin çift cepheden (hem cadde hem de avlulardan) kullanıma açılarak, hem öğrencilere hem de adalıya hizmet verir. Yerleşkeye ait donatılar adalının gündelik hayatının bir parçası olacak şekilde kurgulanarak, yerleşkenin çevreyi dönüştürecek bir katalizör olması amaçlanır.

Gökçeada’nın organik planlı köylerindeki küçük ölçekli taş evlerden oluşan karakteristik dokusu, malzeme kararı olarak seçilen yerel taş doku ile ve parçalı ve az katlı yapılaşma kararında yeniden yorumlanır. Yaya rotası üzerinde ve meydan etrafında konumlanan büyük hacimlere sahip spor salonu ve konferans salonu gibi kütleler ise, arazideki şevlerden ve kot yapısından faydalanarak kısmi olarak yer altına alınarak, kütlelerin insan ölçeği ve doğal doku ile ilişkisinin korunması sağlanır.

Arazi üzerindeki tüm düzenlemeler çevreyle ve yerel yapısal karakterle uyumlu bir şekilde ele alınır. Önerilen yapılar ve sert peyzaj alanları (yurt yapısı dışında) arazide yer alan önceki yapıların izleri üzerine yerleşir. Mevcut ağaçların yerleşimle uyumlu bir şekilde korunması amaçlanarak, sadece az sayıdaki ağaç doğal ışıktan daha iyi faydalanmaları amacıyla taşınmıştır. Mevcut ağaçlar ve geliştirilmesi planlanan yeni ağaçlık bölgeler yapıların ve açık alanların doğusu ile kuzeyini yoğun bir şekilde sararak, sert poyrazlara karşı korunaklı bir çeper oluşturacak şekilde planlanır. Arazinin halihazırda sahip olduğu zengin doğal peyzaj arazi genelinde korunarak, ana peyzaj karakterini oluşturur. Tanımlanmış belirli alanlarda özel peyzaj düzenlemeleri, hobi bahçeleri, spor alanları ve etkinlik çayırı kapsamında özel düzenlemeler yapılacaktır.

Yarışma sürecinden uygulamanın tamamlanmasına değin, iki ayrı işveren (yerel ve merkezi yönetim) ile çalışma pratiği ve projenin çoklu aktörlerinin görev değişikliği sebebiyle süreçte bilginin sürekliliği ve aktarımının mimari ofis tarafından tüm aktörleri kapsayıcı şekilde sağlanmaya çalışılması, kamuda yarışma ile proje elde etme deneyiminin de vazgeçilmez bir parçası oldu. Kampüs içerisindeki iki okulun ve ada halkının ortak kullanacağı bir yerleşke fikri, yarışma önerisinin temelini oluştururken, uygulama sürecinde bu fikrin konvansiyonel yönetim alışkanlıklarıyla uzlaştırılmasına ve MEB'e sunulan açık kampüs fikrinin yenilikçi bir eğitim modeli olarak da pekiştirilmesine çalışıldı.

Gökçeada Lise Kampüsü’nde, alternatif, yenilikçi, öğrenciyi merkeze koyan, katılımcı ve şeffaf eğitim modellerinin test edilebileceği bir öğrenim ortamının sağlanabilmesi amacıyla başlayan tasarım süreci sonucunda elde edilen fiziksel mekânlar, eğitim modelleri ile mekân arasındaki ilişkiyi vurgulayarak eğitim politikaları açısından da yenilikçi ve örnek bir model teşkil edecektir.

Mimari Tasarım: PAB Mimarlık
Proje Ekibi: Pınar Gökbayrak, Ali Eray, Burçin Yıldırım, Çağlar Yılmaz, Sinem Yardımcı, Ekin Aytaç, Arzu Meyvacı, Serkan Polat
İşveren: Çanakkale İl Özel İdaresi
Yarışma Tarihi: 2014 (1.lik ödülü)
Proje Tarihi: 2014-2016
İnşaat Süreci: 2016-2019
Kapalı İnşaat Alanı: 17.500m2
Fotoğraflar: Yerçekim

Cityscape Awards Dubai - “Geleceğin Kamu, Kültür ve Turizm Yapıları” Kategorisi Ödülü (2016)
Turgut Cansever Mimarlık Ödülleri – Jüri Takdiri Ödülü (2017)