Endonezya'nın İklim Krizine Karşı Aldığı Mimari Önlemler
Nüshet Çamuşoğlu / nushet@ekoyapidergisi.org
Endonezya parlamentosu başkentin Cakarta şehrinden, şu anki başkentten 1.300 kilometre uzaklıktaki Borneo adasında inşa edilecek yepyeni bir kente taşınmasını öngören yasa tasarısını kabul etti. İlk olarak 2019 yılında duyurulan karar, Cakarta'nın karşı karşıya olduğu kirlilik, trafik sıkışıklığı ve belki de en tehdit edici olanı yükselen deniz seviyesi gibi birçok zorluğa bir karşılık olarak alındı. Yer altı sularının aşırı çekilmesi, hızlı kentleşme ve deniz seviyesinin yükselmesi nedeniyle şu anda kentin %40'ı deniz seviyesinin altındadır ve bu yüzden altyapının şehir sakinlerini muhafaza etmesi giderek zorlaşmıştır. Başkan Joko Widodo bir seçenek sunuyor, ülkenin idari merkezini eski Cava dilinde 'takımadalar' anlamına gelen Nunsantara olarak isimlendirilecek yeni bir yeşil metropole taşımak.
Bu kararın arkasındaki isim olan Başkan Joko Widodo daha önce başkentin valisi olarak görev yapmıştı. Bu süre zarfında sivil Endonezyalıların gereksinimlerini karşılamak için gayret gösterdi. Su ve hava kalitesi, trafik ve sel riskine dair kaygılar en acil konular olduğundan Sayın Joko toplu taşıma ağını geliştirmek ve deniz duvarları inşa etmek ve yükseltmek için harekete geçti. Ayrıca Cakarta'nın kıyılarını korumak için yapay adalar inşa edilmesini teklif etti. Sular yükselmeye devam ettikçe bütün bu çözümlerin geçici olduğu görüldü.
Şimdi Joko'nun anlayışı değişti ve bunun yerine Endonezya için yeni bir başlangıç, değişen iklime uyarlanmış yeni bir planlı kent oluşturmaya yoğunlaştı. Çevre dilinde bu strateji "yönetilen geri çekilme" olarak bilinir. Toplulukların tehlike altındaki arazilerden bilinçli ve kontrollü bir biçimde çekilmesini ifade eder. Endonezya'nın kararı bu stratejinin belki de en kapsamlı örneklerinden birini temsil etmektedir. Birçok eleştirmene maruz kalmasına ve siyasi muhalefetle yüzleşmesine karşın bu yeni şehir, birçok Endonezyalı tarafından ülkenin etnik çeşitliliğe dayalı nüfusu için yeni ve daha hakkaniyetli bir şehir umudunun işareti olarak görüldüğünden, hem güçlükler hem de fırsatlar sunuyor.
Yeni Nunsantara şehri Malezya ve Brunei ülkeleriyle paylaşılan dünyanın en büyük üçüncü adası olan Borneo adasında yer alacak. Başkan Joko Widodo'ya göre kent yenilenebilir enerji ile işleyecek ve yaya trafiği ile verimli toplu taşıma için optimize edilecek. 2019 yılında 300'e yakın şirket gelecek başkentin ana planını geliştirme imkanı için yarıştı. Endonezyalı şehir plancısı Sibarani Sofian seçildi. Borneo'nun engebeli arazisini aşmak ve serinleten esintilere ve yağmur suyunun yayılmasına imkan tanımak için dikilmiş binalar ve yükseltilmiş yürüyüş yolları teklif ederek yerel iklim ve arazi koşullarından hareket ediyor. Bununla beraber tasarım sürecinde siyasi müdahale oldukça yaygındır.
New York Times'a göre şu ana kadar hiçbir bina tamamlanmamış olsa da Joko'nun görev döneminin sona ereceği 2024 yılı sonuna kadar inşaatın ilk aşamasının bitirilmesi için baskı uygulanıyor. Bu hızlandırılmış zaman planı gelecek yıl taşınması öngörülen 60.000 kişilik nüfusu ağırlamak için ihtiyaç duyulan büyük ölçekli binaları kolaylıkla taşıyamayacak ince killi toprakta inşaat yapılmasının güçlüğüne ilişkin kaygıları da gündeme getirmektedir. Diğer kaygılar ise ormansızlaşma süreciyle ilgilidir. Yetkililer şehirleşme için öngörülen arazinin büyük bölümünün el değmemiş yağmur ormanlarından değil, ekili okaliptüs plantasyonlarından meydana geldiğini taahhüt ederken, bazı çevre kuruluşları herhangi bir çevresel etki analizi yapılmadığı için kaygılarını ifade etmektedir.
Halen devam etmekte olan proje Endonezya hükümeti tarafından gerçekleştirilen en büyük altyapı projelerinden biri olacak. Alışılmadık olsa da başkentin taşınması yönündeki kararlar görülmemiş bir şey değildir. Pakistan'ın İslamabad'ı veya Tanzanya'nın Dodoma'sı misali bir ülkenin nüfus merkezini kaydırmayı amaçlayan girişimlerden Malezya'nın Putrajaya'sı veya Mısır'ın henüz adı konulmamış Kahire adayı gibi hızlı nüfus artışını tersine çevirme girişimlerine kadar dünyanın dört bir yanında çeşitli sebeplerle yeni başkentler kuruldu.
