Gün Işığıyla Gelenekten Geleceğe Yolculuk Balçova Cemevi

Sponsorluğunda 

Balçova Cemevi, inanç özgürlüğünün en temel insan haklarından biri olduğu ilkesi doğrultusunda inşa edilmiş önemli bir yapıdır. NSMH Mimarlık ve İzmir Balçova Belediyesi tarafından hayata geçirilen bu proje, ilçede uzun süredir hissedilen ibadet ve toplanma ihtiyacını karşılayarak öne çıkar. 

Türkiye'nin geleneksel Alevi ibadet mekânlarından biri olan Balçova Cemevi, NSMH Mimarlık tarafından yapılan özgün bir tasarım ile hayata geçirildi. Projenin amacı, geleneksel izler üzerinden giderek bugüne ait bir yapı inşa etmekti. NSMH Mimarlık, bu hedef doğrultusunda sade ve yalın bir tasarım anlayışıyla Balçova Cemevi'ni zamansız bir eser haline getirdi. 

PROJENİN AMACI, GELENEKSEL İZLERLE BULUŞARAK MODERN BİR YAPI İNŞA ETMEKTİ. NSMH MİMARLIK, BU HEDEF DOĞRULTUSUNDA SADE VE YALIN BIR TASARIM ANLAYIŞIYLA HAREKET EDEREK BALÇOVA CEMEVİ’Nİ ZAMANSIZ BİR ESER HALİNE GETİRDİ. 

Balçova Cemevi, inanç özgürlüğünün en temel insan haklarından biri olduğu ilkesi doğrultusunda inşa edilmiş önemli bir yapıdır. NSMH Mimarlık ve İzmir Balçova Belediyesi tarafından hayata geçirilen bu proje, ilçede uzun süredir hissedilen ibadet ve toplanma ihtiyacını karşılayarak öne çıkar. Projenin başlangıcında cemevlerinin kütlesel özellikleri ve niteliksel yapısı üzerine düşünce ve araştırmalarla Nevzat Sayın ve ekibi, “Kırsal kesimden şehirlere doğru, 1950’lerde başlayan göçlerle şehirlere gelen Aleviler için köyde gelenek içinde sürdürülen ve Alevi olmayanlara kapalı olan bu geleneksel ibadet mekânlarının, yeni koşullar içinde, okunaklı bir biçimde şehirlerde nasıl inşa edileceği cevabı olmayan bir soru olarak kaldı ve Balçova  Cemevi’yle birlikte bu soru bizim soru(nu)muz oldu...” şeklinde tanımına varılır.

Projenin hedefi, geleneksel bir cemevi yapısını, gelenekten sapmadan günümüz ihtiyaçlarına uygun hale getirmekti. Bu noktada, projenin ilham kaynakları arasında Malatya'nın Onar Köyü'nde bulunan Büyük Ocak Cemevi, Maraş'taki Taş Mescit ve Bodrum'daki Acar Dede Türbesi gibi önemli yapılar vardı. Bu tarihi yapılar, tasarım sürecinin temel ipuçlarıydı ve özellikle "tütekli tavan"ın piramidal formu, projenin çıkış noktasını oluşturdu: “İpuçlarımızdan biri Malatya’nın Onar Köyü’nde, 13.yy.’dan kalan Büyük Ocak Cemevi yapısıydı; içi bu olan bir yapının -eğer olabilseydi- “bu içi okunaklı bir biçimde ifade edecek dışı nasıl olurdu” sorusuyla başladık. Maraş’taki Taş Mescit ve Bodrum’daki Acar Dede Türbesi’nin de desteğiyle “tütekli tavan”ın piramidal formunu belirgin bir biçimde taşıyan dört eğimli kesik piramit bu sorunun cevabını bulmamızın önünü açtı.”

DUVARLARA PENCERE AÇMANIN MÜMKÜN OLMADIĞI "MEYDAN"I AYDINLATAN IŞIĞIN GELDİĞİ YER OLARAK BU PİRAMİTLER, İÇ MEKÂNIN AYDINLATILMASINA VE GÖKYÜZÜYLE KURULAN BU ÖZEL BAĞLANTININ SÜRDÜRÜLMESİNE KATKIDA BULUNUR.

Cemevi'nin çatısını oluşturan piramitler aynı zamanda iç mekânla gökyüzü arasında bir bağlantı kurar. Duvarlara pencere açmanın mümkün olmadığı "meydan"ı aydınlatan ışığın geldiği yer olarak bu kesik piramitler, iç mekânın aydınlatılmasına ve gökyüzüyle kurulan bu özel bağlantının sürdürülmesine katkıda bulunur. Cemevinin merkezinde bulunan benzersiz iç avluda gökyüzü ile bağlantı devam etmektedir. İçinde barındırdığı tüm birimleri birbirine bağlayan iç avlu, yola tamamen kapalıdır ve istenildiğinde parka doğru açılabilir. Tasarımı, Alevi  Semahı'nın dairesel döngüdeki temelini oluşturan bir fikirden esinlenir. 

Balçova Cemevi'nin dikkat çekici özelliklerinden biri, dört yüzlü kesik piramit şeklindeki çatısıdır. Bu çatı tasarımı, Aleviler için önemli olan "dört kapı" kavramını sembolize ederken, aynı zamanda iç mekânı aydınlatmayı sağlayan gün ışığının içeriye girmesine olanak tanır. Tepeden gelen gün ışığı ile gökyüzü bağlantısının kurulması için tercih edilen VELUX teras çatı pencereleri ile iç mekânın atmosferini zenginleştiren bir unsurdur. 

VELUX ÇATI PENCERELERİNİN SAĞLADIĞI AÇIKLIKLAR, İÇ MEKÂNDAKİ HAVA KALİTESİNİ KORURKEN AYNI ZAMANDA KATILIMCILARA FERAH BİR ORTAM SUNAR. BU FONKSİYONEL ÖZELLİK, CEM TÖRENLERİNİN RAHATÇA GERÇEKLEŞTİRİLMESİNE OLANAK TANIR. 

Balçova Cemevi, tasarımında işlevsellik, sembolizm ve ışığın kullanımını ustalıkla birleştirir. Bu özel mekân, Alevi inancının derinliklerine ve modern ihtiyaçlara saygılı bir şekilde dokunur, böylece hem manevi hem de işlevsel bir amacı yerine getirir. Görsel olarak etkileyici üç farklı kesik piramit, farklı fonksiyonları barındıran üç ana bölümü örter: Yemekhane, kütüphane ve cem salonu. Ancak bu piramitler sadece işlevsel değil, aynı zamanda sembolik bir derinliği de yansıtır. 

Cem salonunun çatısında yer alan açıklıklar, özellikle uzun süren cem törenlerinde doğal havalandırmayı sağlamak amacıyla da tasarlanmıştır. VELUX çatı pencerelerinin sağladığı açıklıklar, iç mekândaki hava kalitesini korurken aynı zamanda katılımcılara ferah bir ortam sunar. Bu fonksiyonel özellik, cem törenlerinin rahatça gerçekleştirilmesine olanak tanır. 

Gün ışığı kullanımı, cemevinin koridorlarında da sürdürülüyor. 12 adet ışıklığın takip ettiği koridor, Alevilikteki "yol erkanı"nı simgeliyor. Yol erkanı, Alevi inanç ve pratiklerinin genel anlamda bir yaşam biçimini ve dini ritüellerini ifade eder. Bu ifade, Alevi topluluğunun birlik, kardeşlik ve ahlaki değerler üzerinde duran bir yaşam biçimini benimsemesini temsil eder. Cemevi'nin bu özel tasarımı, Alevi geleneklerinin yaşamın her yönüne nasıl nüfuz ettiğini vurgularken, gün ışığıyla aydınlatıldığında bu sembollerin daha da anlamlı hale geldiğini gösterir. Gün ışığı, bu önemli sembollerin Cemevi'nin içindeki anlamını ve güzelliğini ortaya çıkarır, bu da bu özel mekânın ruhunu yansıtır. 

ZAMANSIZ TASARIMIN YANSIMALARI: AYDINLIK VE HAVADAR İÇ MEKÂNLAR 

Balçova Cemevi, gelecek kuşaklara ilham kaynağı olacak bir tasarıma sahiptir. Bu muazzam yapı, mimari tasarımın en mükemmel yansımalarından birini sunar: iç mekân kurgusuna doğal ışık ve havalandırmanın dahil edilmesi. 

ÇATININ BİTİŞ YÜKSEKLİĞİ İTİBARIYLA PENCERELERİN ERİŞİLEMEYECEK YÜKSEKLİKTE OLUŞU, MOTORLU PENCERE KULLANIMI FİKRİ İLE DESTEKLENİR. MOTORLU KULLANIM SAYESİNDE, İHTİYAÇ OLDUĞUNDA İÇ MEKÂNIN SAĞLIKLI BİR ŞEKİLDE HAVALANDIRILMASI SAĞLANIR.

Bu büyüleyici yapıdaki mimari tasarımın anahtarı, gökyüzü ile bağlantı kurulmasını sağlayan piramidal çatılarda teras çatı pencerelerinin kullanılmasıdır. Bu  pencereler, modern yapının en temel ögelerinden biri haline gelir. Yapının çatısı mükemmel bir derinlik sunar ve çatı penceresi ile gün ışığının mekâna mükemmel bir açıyla yayılmasını sağlarlar. Pencerelerin bulunduğu düzlemden daha geniş bir düzleme yayılan bu gün ışığı, tüm mekânı kusursuz bir şekilde aydınlatır. İç mekânın her köşesine homojen bir şekilde yayılan ışık, bu yapıyı adeta bir tabloyu aydınlatan güneş ışığı gibi aydınlatır.

BALÇOVA CEMEVİ, SADECE MİMARİ BİR ŞAHESER DEĞİL, AYNI ZAMANDA İÇ MEKÂN KURGUSUNDAKİ IŞIK VE HAVALANDIRMA İLE AYNI ZAMANDA İŞLEVSEL BİR YAPIDIR. 

Çatının bitiş yüksekliği itibarıyla pencerelerin erişilemeyecek yükseklikte oluşu, motorlu pencere kullanımı fikri ile desteklenir. Motorlu kullanım sayesinde, ihtiyaç olduğunda iç mekânın sağlıklı bir şekilde havalandırılması sağlanır. Mekânda taze hava ile dolaşım sağlanarak, kullanıcıların bu büyüleyici mekânın içinde rahatça vakit geçirmesini mümkün kılar. 

Balçova Cemevi, sadece mimari bir şaheser değil, aynı zamanda iç mekân kurgusundaki ışık ve havalandırma ile aynı zamanda işlevsel bir yapıdır. Gelecek kuşaklar için bir örnek olacak bu tasarım, mimari mükemmelliği ve sürdürülebilirliği bir araya getirir. Bu mekân, her ziyaretçisine içinde yer aldığı bu büyüleyici dünyanın tadını çıkarma fırsatı sunar.