İçinden Peyzaj Geçen Bina

Ayhan Şahenk Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi
PAB Mimari Tasarım

Ayhan Şahenk Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi, ileri tarım araştırmalarının yapılmasını sağlayacak ve bilimsel çalışmalarıyla tarım sektörüne stratejik değer katacak bir eğitim kurumu olarak faaliyet göstermek üzere planlanmıştır. Davetli yarışma sonucu birinci seçilen proje Kasım 2013’te kullanıma açılmıştır. Yapı, dört adet bölüm başkanlığı, idari birimler, derslikler, laboratuarlar ve sosyal hacimleri barındırmaktadır.

"İçinden Peyzaj Geçen Bina”

24.000 m2 kapalı inşaat alanına sahip olan yapıda fakülte bloklarının bir tarım uygulama alanı/peyzaj bandı üzerine yerleşmesi sağlanarak, teorik ve pratik eğitimin birlikteliği hedeflenmiştir.

Öğrencilerin teorik eğitimlerinin yanı sıra, sahada bitkiler üzerinde deney ve gözlem yapabilmelerini sağlayan; peyzaj ile binayı, teori ile uygulamayı iç içe geçiren, çift yönlü, yenilikçi bir eğitim modeli sunan konsept, projenin arkasındaki araştırma tabanlı, akademi ve sanayi işbirliği modelinin de altını çizmektedir.

Fakülte binası için ayrılan arazi, kampüsün batı bölümünde yer almakta olup, kampüsün gelişim planları ve zemin yapısı göz önüne alındığında yeni fakülte binalarının yer almayacağı bir alandadır. Tarım teknolojileri ve ziraat fakültelerindeki teorik eğitimin, tarımsal alanlardaki uygulamalı eğitim ile birlikte çalışma gerekliliği düşünüldüğünde, arazi çevresinin ileride yapılaşmaya açık olmaması büyük bir fırsattır. Projenin temel fikri bu fırsattan filizlenmektedir. Buna göre, fakülte bloklarının, oluşturulacak bir tarım uygulama alanı üzerine yerleştirilmesi önerilmiştir. Mimari proje konsepti doğrultusunda sunulan bu fikir üniversite yönetimince olumlu karşılanmış ve fakülteye ayrılan alanın güneyinde kalan arazi, fakültenin tarım uygulama alanları olarak yeniden tanımlanmıştır. Projenin bir sonraki aşaması bu uygulama bantlarının hayata geçirilmesi olacaktır. Sözkonusu tarım uygulama bantları, fakülte bloklarının altından sürekliliğini devam ettirerek kuzey-güney yönünde gelişecektir.

Deneysel tarım uygulamalarının yapılacağı bu bant, fakülte binası ana girişinden itibaren fakülte kullanıcılarını ve ziyaretçileri karşılayacak, avluda devam edecek ve avludan dışarıya çıkarak güneye doğru sera alanlarını kapsayarak, akademisyen ve öğrencilere uygulamalı çalışma alanı sağlayacaktır. Bu düzenleme aynı zamanda farklı şeritlerde, farklı tohum uygulamaları ve farklı mevsimlerde oluşacak görsel etki ile zengin bir peyzaj elemanı olarak fakülte binasını zenginleştirecektir.

Tasarım Kararları

Fakülte binasının oluşumunu belirleyen bir diğer önemli karar, farklı birimlerin toplandığı monoblok bir yapı yerine bloklardan oluşan avlulu bir sistemin tercih edilmesidir. Bu tercihin temel sebebi kampüs içinde tasarlanmış bir açık alan kurgusunun noksanlığıdır. Dış mekan kullanımlarını da tanımlayan, avluyu saran yapıların yaratacağı canlı bir etkileşim ve güçlü bir açık-kapalı alan ilişkisinin oluşturulacağı bir yapılaşmaya gidilmiştir. Avlulu yapı tipolojisi, aynı zamanda uygulamalı eğitimle iç içe bir yapı konseptini ve peyzajla etkileşimli eğitim modelini de destekler. Farklı bloklara ayırma kararı, aynı zamanda ihtiyaç programındaki farklı aks aralıkları ve teknik özellikler gerektiren farklı mekanların (öğretim üyesi odası, derslik, laboratuar vb.) doğru gruplanmasına da olanak tanır. Farklı birimleri farklı bloklarda toplamak, bu tarz fakülte binalarında akılcı bir çözüm olarak, her birimin ideal aks aralığına yerleşmesini sağlar, uygulamada rasyonel bir çözüm olarak gereksiz kayıp alanların oluşmasını engeller, enerji tasarrufu sağlar, her blokta ihtiyaç duyulan doğru kat yüksekliğinin elde edilmesine imkan tanır; aynı zamanda laboratuar birimleri gibi özel şaft sistemlerine ve teknik donanımlara sahip alanların düşey bağlantılarını kolaylaştırır. Bloklara ayrılmış bu fakülte binasında öğrenciler ve öğretim görevlileri gibi farklı kullanıcı profilleri girişten itibaren net bir şekilde ayrılarak, sirkülasyona dahil edilir.

Bu temel fikirler üzerinde şekillenen fakülte binası, arazinin kuzeyindeki araç yolu ile güneyindeki yaya yolu arasına yerleşmiştir. Binanın giriş holü ve zemin katlarında şeffaflık sağlanması amaçlanmış, peyzaj ile kullanıcının etkileşimi, avlunun aktif bir biçimde kullanımı hedeflenmiştir. Kuzey ve batıda yer alan iki blokta öğretim görevlileri odaları, dekanlık birimleri ve öğretim görevlilerinin kullanacağı araştırma laboratuarları yer alır. Doğu ve güneye bakan üç blokta ise öğrencilerin kullanacağı derslikler, laboratuarlar ve kafeterya, kütüphane gibi sosyal mekanlar yer alır. Laboratuar bloğunun en üst katında öğrenci sirkülasyonundan koparılan, fakülte dışından gelecek araştırmacı ve uzmanların fakülte iç sirkülasyonundan bağımsız çalışabilecekleri kontrollü bir alanda ise merkezi laboratuarlar projelendirilmiştir. Yapı, PAB Mimari Tasarım’ın diğer eğitim yapılarında da hedeflediği gibi yenilikçi eğitim vizyonlarını ve alternatif eğitim modellerini destekleyecek prensiplerle şekillenmiştir. Bu prensipler, eğitimin sadece dersliklerde yapılmadığı; aksine öğrencilerin ve akademisyenlerin ders dışı zamanlarda karşılaşacakları, sosyalleşecekleri, birbirinden öğrenecekleri sosyal alanlarda da devam edeceği fikrine dayanır. Yapının merkezindeki avlu, bu avludan güneydeki tarım bantlarına inen geniş merdivenler, iç mekandaki açık anfi, geniş koridorlar ve bu koridorlar üzerindeki soluklanma/duraklama nişleri bu tür karşılaşmaları çoğaltacak ara mekanlar olarak çalışmaktadır. Eğitimin ve araştırma çalışmalarının görünür olması ve fakülte genelinde sağlanan şeffaflık; yine bu yenilikçi eğitim modelini destekleyen; öğrenciyi katılımcılığa davet eden bir eğitim modelini destekler nitelikteki mimari kararlardır.

Enerji Etkin Tasarım

Proje, enerji etkin bir yapı olmak üzere planlanmış ve pasif iklimlendirme prensipleriyle kullanım maliyetlerini düşürecek şekilde tasarlanmıştır. Farklı fonksiyonların farklı bloklara göre gruplanması, altyapı ve yapının işletmesi anlamında da pek çok avantaj sağlamaktadır. Farklı blokların aydınlatma ve ısıtma sistemleri birbirinden ayrıştırılarak, farklı kullanım zamanlarında bağımsız olarak çalıştırılır; işletme giderleri düşürülmüş olur. Örneğin haftasonu sadece araştırma laboratuarlarında çalışmalar sürdürülürken, dersliklerin ve idari ofislerin olduğu bloklarda herhangi bir enerji gideri söz konusu olmaz. Avlulu yerleşim prensibi ile, tüm blok cephelerinin doğal ışık alması ve doğal havalandırmadan faydalanması sağlanır. Mahallerin koridor duvarlarındaki bant pencereler; iç mekanların doğal yollarla havalandırılmasını sağlar.

Yenilikçi Cephe Tasarımı

Ayhan Şahenk Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi’nin ana cephesine işlenen bina yüksekliğindeki başak deseni, binanın peyzaj ve tarımla kurduğu yakın ilişkiyi simgesel olarak ziyaretçilerine yansıtmaktadır. 9 metre eninde ve 20 metre yüksekliğinde olan bu desen, PAB Mimari Tasarım ve grafik tasarımcı Didem Ateş Mendi işbirliği ile tasarlanmış ve seramik üzerine dijital baskı yöntemiyle Türkiye’de bu ölçekte uygulanmış ilk desen çalışmasıdır. Bu çalışma aynı zamanda Vitra seramik firmasının ar-ge bölümüyle işbirliği içinde yürütülmüştür ve yapı malzeme sektörü ve mimarlık arakesitinde yenilikçi bir çalışma olarak görülebilir.

Yapı, 2012 yılında “Türkiye’nin En Başarılı Emlak Yatırımları” Ödülleri’nde Eğitim Yapıları Kategorisi’nde ödüle layık görülmüş, 2013 yılında ise ARKİV Seçkileri’ne seçilmiştir.