Sürdürülebilir Mimaride Bir Yenilik: Sıfır Karbon Mutfak

Nüshet Çamuşoğlu / nushet@ekoyapidergisi.org
Mimarlık ofisi Andrés Jaque'nin Office for Political Innovation adlı ekibi tarafından tasarlanan bir projede, yemekler ormanlık bir alanda, elektrik veya gaz yerine fermantasyon kullanılarak hazırlanıyor.

New York ve Madrid merkezli stüdyosu ile birlikte çalışan Jaque, yiyeceklerin sıfır karbon yöntemlerle hazırlanmasını göstermek amacıyla mermer artıklarından yapılmış "Transspecies Kitchen" (Türler Arası Mutfak) adlı mutfağı tasarladı.

Bu mutfak, şu anda Belçika'nın Anvers kentindeki Middleheim Müzesi'nin ağaçlarla dolu alanında, canlı pişirme gösterilerine ev sahipliği yapıyor. Tasarıma, bakteriler ve mantarlar gibi fermantasyon süreçlerini kolaylaştıran özellikler entegre edilmiş, böylece yetiştirilen ve doğadan toplanan malzemeler çeşitli yemeklere dönüştürülebiliyor.

Farklı mermer türlerinden oluşan bloklarda çeşitli şekillerde oyuklar bulunuyor ve bu oyuklar yiyeceklerin hazırlanıp sunulabileceği alanlar oluşturuyor. Her bloka farklı bir gıda türü tahsis edilmiş olup, kombucha, turşu ve kefir bu gıdalar arasında yer alıyor.

"Transspecies Kitchen" adı, fermantasyon süreçlerine dahil olan canlı organizmalara atıfta bulunuyor.

Tasarım, hem bakteriyel hem de mantar bazlı fermantasyon süreçlerini kolaylaştırıyor. Jaque, "Transspecies Kitchen, yemek yapma, yeme ve ayrışma arasındaki sınırları bulanıklaştırıyor ve bunların moleküler ilerlemenin bir devamlılığını oluşturduğunu gösteriyor." dedi. "Bu, yemek pişirmeyi karbonsuzlaştıran ve fermantasyonu birincil gıda hazırlama yöntemi olarak kullanan bir mutfak."

Mantarlar için özel olarak ayrılmış bir blok bulunuyor. Karbon içermeyen yaklaşım, mutfağın yapıldığı mermer bloklara da yansıyor. Office for Political Innovation, bu mutfağı oluşturmak için taş fabrikatörleri M-Marble Project ile çalışarak, taş ocaklarından çıkarıldıktan sonra kalite standartlarını karşılamadığı için atılan mermerleri kullandı.

Jaque, "Sadece taş ocaklarından çıkarılan taşların %30'u endüstriyel olarak kullanılıyor; geri kalan hemen atığa dönüştürülüyor," dedi.  "Transspecies Kitchen, endüstrinin atık üretme alışkanlıklarına meydan okuyarak, önceden atılmış olan malzemelere yeniden değer kazandırıyor ve onları aktif hale getiriyor," diye devam ediyor. "Transspecies Kitchen'ın bir parçası olmak için taşlar neredeyse hiç dönüştürülmüyor. Taş dışında başka hiçbir malzeme eklenmiyor."

Transspecies Kitchen, Anvers'teki Middleheim Müzesi'nde sergileniyor. Office for Political Innovation, ilk olarak 2022'de Tallinn Mimarlık Bienali için gelecekte mimarlık ve gıda arasındaki ilişkiyi merkezine alan Transspecies Kitchen'ı yarattı. Temmuz 2024'te Middleheim Müzesi'nde açılan enstalasyon, tüm yaz boyunca burada kalacak ve ilk kez düzenli olarak hizmete açılacak.

Transspecies Kitchen, taş ocaklarından çıkarıldıktan sonra atılan mermer bloklardan oluşuyor. Jaque, bu projeyle insanların diğer organizmalarla kurduğu ilişkilerin yerel ekosistemler üzerinde hem çevresel hem de politik açıdan olumlu etkiler yaratabileceğini göstermeyi hedefliyor.

Bu deneyi tanımlamak için "Antwerphagia", yani "Antwerp ekosistemleri tarafından/yoluyla yeme ve yenilme eylemi" terimini buldu.  Jaque, "Topraktaki toksisite ve iklim krizinin Flandre siyasetini şekillendirdiği bir dönemde Antwerphagia, karşılıklı bakıma dayalı alternatif türler arası birliktelikler sağlamayı amaçlıyor." dedi. "Bu birliktelikler insan tarafından tat, koku, sarhoşluk, öfori, uyku hali, uyuşukluk, hazımsızlık, kafayı bulma, gaz, ishal, mide ekşimesi, asitlik ve tahammülsüzlük olarak hissedilir."

Office for Political Innovation'ın çalışmaları genellikle mimari tasarım ile konsept odaklı enstalasyonlar arasında geçiş yapıyor. Mimari tarafta, stüdyonun son dönem binaları arasında İspanya'da yer alan deneysel Reggio Okulu ve biyoçeşitlilik odaklı Rambla Climate House bulunuyor. Bu proje, "yemek süreçlerinin mimarisi" üzerine yapılan diğer çalışmaları takip ediyor.

Diğerleri arasında, "kentsel teknoloji çiftliği" olarak adlandırılan Run, Run, Run ve günlük enerji kullanımını ortaya koyan yiyecek temalı bir enstalasyon olan 1 Liter Oil Banquet bulunuyor.