Wayfarers Şapeli Heyelan Riski Nedeniyle Demonte Edilecek
Nüshet Çamuşoğlu / nushet@ekoyapidergisi.org
Yerel olarak “Cam Kilise” olarak bilinen Wayfarers Şapeli, mimar Frank Lloyd Wright'ın en büyük oğlu Lloyd Wright tarafından tasarlanmış ve 1951 yılında tamamlanmıştır. Los Angeles'taki Palos Verdes yarımadasında yer alan yapının tasarımı, kızılağaç gölgeliklere doğru açılan geniş açıklıklı cam panellerle mimari ve doğa arasındaki çizgileri harmanlamayı amaçlıyordu. Yapı geçtiğimiz yıl ulusal tarihi bir dönüm noktası olarak belirlendi. Şimdi ise bölgedeki “hızlandırılmış arazi hareketi” nedeniyle Şubat ayından bu yana halka kapalı olan yapının daha fazla zarar görmemesi için demonte edileceği açıklandı.
Güneydeki Palos Verdes Yarımadası, binlerce yıl önce yarımadanın güney tarafını şekillendiren uyuyan heyelan kompleksinin yarım asırdan fazla bir süre önce yeniden harekete geçmesi ve Portuguese Bend bölgesi de dahil olmak üzere yarımadanın önemli alanlarını dengesizleştirme tehdidiyle karşı karşıya kalması sebebiyle jeolojik bir olay yaşıyor. Heyelan 1956'dan beri durmamış olsa da, bu jeolojik hareket son yıllarda hızlanarak Portuguese Bend heyelanını Amerika Birleşik Devletleri'ndeki en büyük ve en hızlı hareket eden heyelan haline getirmiştir.
Şapel görevlileri tarafından yapılan basın açıklamasına göre, şapelin hem duvarlarındaki hem de tavanındaki metal çerçevelerde hasar gözlemlenmiş olup, bu durum metallerin eğilmesine ve bükülmesine neden olmuştur. Cam panellerin çoğu kırılmış ve birkaç kapı artık çalışamaz durumda. Hasar, artık büyük ölçüde çatlamış olan beton zeminde de görülürken, 1949 yılında döşenen köşe taşı da hasar belirtileri gösteriyor. Ağır hasarın devam etmesi ve koruma çalışmalarını daha da zorlaştırması beklenmektedir.
Şapeli kurtarmak için kilisenin görevlileri, Los Angeles'taki Architectural Resources Group liderliğindeki tarihi koruma uzmanlarıyla iş birliği yapıyor. Birlikte, şapeli dikkatli bir şekilde yeniden yapılandırmak ve mümkün olduğu kadar çok orijinal malzemeyi korumak için çalışıyorlar, her parçayı kataloglayıp belgeliyorlar. Değerlendirmeler, tarihi eserin korunması için derhal sökmenin en güvenli ve en uygun seçenek olduğunu belirledi. Ekip ayrıca aynı alanda veya yakındaki bir yerde yeniden inşa seçeneklerini de değerlendiriyor.
"Şapelin Lloyd Wright tasarımının bir parçası olan pek çok orijinal malzemesi bugün kopyalanamaz: eski kızılağaç kaplama, mavi çatı kiremitleri ve pencereleri bir arada tutan zarif çelik ağ. Her geçen gün, bu malzemenin daha fazlası kayboluyor veya onarılamaz şekilde hasar görüyor. Ekibimiz bu yapı bileşenlerini belgelemek ve yeniden bir araya getirilebilmeleri için güvenli bir yere taşımak üzere zamana karşı çalışıyor." - Katie Horak, Architectural Resources Group Müdürü
Sökülmek üzere tasarlanmamış bir yapı olarak Wayfarers Şapeli'nin yeniden inşası zorlu olmaya yatkındır. Yıkılıp daha sonra yeniden inşa edilen tarihi yapı örneklerine sahip olmamız, bu mimari kopyaların kimliği konusunda soru işaretleri doğursa da, orijinal malzemelerin korunması nedeniyle Wayfarers Şapeli'nin durumu özel bir örnektir. Yapı parçalara ayrılmadan önce dikkatlice belgelenir. Dünya genelinde, son yüzyılda inşa edilen, birbiriyle çelişen statüdeki, bir yandan bağlamı içinde ün kazanan, diğer yandan işlevselliğini yitiren, yıkma, yeniden yapma baskısı yaratan yapıların korunmasına çalışılıyor.