“Başka Bir Mimari” Mümkün

Antalya Bey Dağları’ndaki Alakır Nehri etrafında bulunan, doğayla uyumlu alternatif yaşam deneyimlerinden biri olan Yuva Projesi, başka bir dünyanın ve mimarinin mümkün olabileceğini vurguluyor. Projeyi hayata geçiren çift, "sağlıklı ve doğayla uyumlu bir yaşam alanı denemesi" olarak tarifliyor projeyi.

İki kişilik çalışma ekibiyle yaklaşık 94 günde tamamlanan Yuva Projesi, kısıtlı zaman sebebiyle atık olarak bulunamayan ve satın alınan bazı malzemeler dışında ‘0’ maliyetle de yapılabiliyor.

‘EN YAKIN MALZEME, EN DOĞRU MALZEMEDİR’

Yuva, canlılara en az rahatsızlığı verme duyarlılığı ve farkındalığıyla, bulunduğu arazi yakınlarından toplanan malzemelerden üretildi. Yakın yerleşimlerde çıkan atıklar da mantıklı ve uyumlu bir şekilde bir araya getirilerek yapıya entegre edildi.

Yuva’nın arazisi etrafından taş, toprak, çalı, gübre, ağaç toplanırken yakın yerleşim alanlarından kapı, pencere, tahta, lavabo, lastik, musluk ve cam gibi ürünler temin edildi. Kuzey-Güney doğrultusundaki bir vadide yer alan Yuva, burada bulunan arazisinin kuzeyindeki tepecik sırtında konumlandırıldı. Bu sayede kuzeyden gelen soğuğa karşı korunaklı, güneyden gelen kış güneşine karşı da açık olması sağlandı. Böylece ısınma, havalandırma ve aydınlatma için gerekecek tüketim miktarı en baştan aza indirilmiş oldu.

YUVA’NIN KURULUMU

Toplamda 94 gün içerisinde kurulumu biten Yuva için günlük yaklaşık 8 saatlik ve iki kişilik bir çalışmayla 74 günlük iş gücü gerekti. Yuva’nın inşasında çalışanlar, "Bu sürede bedenimizin farklı yerlerini dönüşümlü olarak çalıştırmaya özen gösterdik. Nefesimize ve yaptığımız işin farkındalığına odaklı olarak, Ay’ın ve Doğa’nın ritmine uygun çalışarak herhangi bir sağlık sorunu yaşamadan, yorgun ve bitkin düşmeden, aksine sağlık, güç ve huzur kazanarak tamamladık Yuva’nın kurulumunu” diyorlar.

YER TESVİYESİ

Kuzey sırta yerleştirilmiş Yuva'nın subasmanı, yakınlarda bulunan büyük taşlardan örüldü. Kuzey eğimi kazısı sırasında çıkan toprağın güney yamaçtaki sete doğru serilmesiyle kot eşitlendi. Tesviye sırasında kesilen çalı, artan taş ve toprak, inşaatta kullanılmak üzere ayrıştırıldı. Kuzey yamacında açılan toprak yüzü ise taşla örülerek sabitlendi.

5 metre çapında bir daire olarak tasarlanan Yuva’nın oturacağı yer, yön ve direklerinin geleceği yerler külle işaretlenerek belirlendi. Banyo ve tuvaleti dışarıda bulunan Yuva’nın büyüklüğü, hem inşa hem de kullanım aşamalarında minimum enerji ve ürün sarfiyatı gerektirecek şekilde belirlendi. Bunun için çocuklu bir ailenin sahip olabileceği maksimum huzur ve sağlık ölçüt alındı.

DİREKLERİN YERLEŞTİRİLMESİ

Yuva'nın direkleri, yörenin hakim ağaçlarından meşe pırnalının kesilip kabuklarının soyulmasıyla elde edildi. Direklerin toprağa girecek 60-70 cm’lik kısımları, yine yörenin hakim ağaçlarından kızılçam çırasının ateşiyle kararacak kadar yakıldıktan sonra, açılan çukurlara etrafları taşlarla iyice sağlamlaştırılarak yerleştirildi (Resim 5-6).

Etraftaki büyükçe taşlarla direkler hizasından 20-30 cm yükseklikte oluşturulan çemberin içine önce büyükçe taşlar, sonra çakıllar ve son olarak da çakılların arasını dolduracak şekilde toprak serilip tesviye yapıldı.

DUVAR KALINLAŞTIRICI DİREKLERİN YERLEŞTİRİLMESİ

Duvarların istenilen kalınlığa getirilmesi için, kesilerek kabuğu soyulan meşe pırnalı ağaçları iki ya da üç yerinden telle bağlanarak direklere sabitlendi (Resim 9).

Etraftan kesilen zakkum dalları, direklerin arasına paralel olarak 20-30 cm aralıklarla içten ve dıştan olmak üzere, çatı direkleri hizasına kadar (kapı ve pencere yerleri hariç) çakıldı.Tesviye ve direkler için kesilen ağaçlardan kalan dallar, pencere ve kapı yerlerini kabaca açık bırakılacak şekilde, zakkumlarla oluşturulan duvar kalıplarının içine yerleştirildi. En yakın yerleşim yerinin atıklarından (yıkılan bir bina, hurdalık, çöplük vb.) bulunan uygun pencereler, yataklarında teraziye getirilerek, tahta ve dal parçalarıyla direklere çakılıp sabitlendi.

DUVAR ÇAMURUNUN HAZIRLANMASI

Tesviyeden çıkan büyük taşlardan (elenmeden) ayıklanmış toprak, mercimek hasadından kalan sap-saman ve etraftaki çam iğneleriyle karıştırıldıktan sonra su eklenerek yapışkan hale gelinceye kadar ayakla çiğnendi ve 1 gece demlenmeye bırakıldı.

Çalılar içten ve dıştan çamurla sıvandı ve gerekli görünen boşluklar taş parçalarıyla dolgulandı. Böylelikle sıvanın ortasındaki boşluk, iç etkenlerin dışarıya, dış etkenlerin de içeriye olan etkisine karşı yalıtım görevi görmeye başladı.

ÇATI DİREKLERİNİN YERLEŞTİRİLMESİ

İnce uçlarının çapı en az 15 cm olacak şekilde kesilip kabukları soyulan çam direkler, Mandala çatı sistemine göre yerleştirildi. Mandala çatı sistemi, yuvarlak formlu yapılarda orta direk kullanmadan ağır toprak çatıları taşıyama imkanı sunuyor. Ayrıca Mandala çatı, isteğe bağlı olarak ve istenilen büyüklükte, tepeden ışık girişini sağlayacak bir cam yerleştirme olanağını da sağlıyor. Cam yerleştirilecek tepe boşluğu, atıklardan elde edilen bir kamyon lastiği ölçü alınarak ayarlandı. İstenilen çatı yüksekliğine ulaşacak uzunluğa sahip destek direk, istenilen tepe açıklığının izdüşümünün kenar çizgisine konduktan sonra diğer çatı direkleri sırayla tepe açıklığının dairesini oluşturacak şekilde birbirinin üstüne yerleştirildi. Bu direklerin kaymasını engellemek için birbirine bağlanmasında teller kullanıldı. En son direk ilkinin altına sokulduktan sonra, taşıyıcı direk çekilip alınarak tüm çatı direklerinin sıkışıp oturması sağlandı. Bu oturtma aşamasından sonra direkler, isteğe bağlı olarak büyük bir çiviyle birbirlerine sabitlenebiliyor. Son olarak saçaklardan ve tepeden taşan direklerin uçları kesildi.

ÇATI TAHTALARININ ÇAKILMASI VE SON SIVA

Yuva’nın inşası sırasında kısıtlı zamandan dolayı hazır tahta kullanıldı. Ancak maliyeti azaltmak ve çevreye daha az zarar vermek için atık inşaat tahtaları ile de çatı örülmesi mümkün. Son sıvadan önce pencereler gibi kapı da yerleştirilip sabitlendi. Duvarlar tamamen kuruduktan sonra oluşan çatlakların kapatılması ve son rötuşların yapılması için, dış duvarlar sadece elenmiş topraktan hazırlanan çamurla, iç duvarlar ise özel bir bulamaçla sıvandı. Bu bulamaç, 3 birim elenmiş toprağa 1 birim taze inek gübresi, 1 birim civarda akan nehrin kenarlarından temin edilen kil ve 1 birim de o yöreye özgü bir toprak çeşidi olan aktoprağın suyla karıştırılmasından elde ediliyor. Bu sıva kuruduktan sonra duvarlar hafifçe ıslatılarak bir deri parçasıyla sırlandı. İç sıva için elenmiş toprakla taze inek gübresi karışımı yeterli olmakla beraber, yöreye özgü tutucu ve sağlamlaştırıcı doğal malzeme ve tekniklerle sıva zenginleştirilebilinir.

ÇATI İZOLASYONU

Çatıya döşenecek malzemelerin sabitlenmesi için önce çatının saçaklarına kapak tahtalar çakıldı. Çatı malzemeleri serilmeden önce, tepe penceresi için kullanılacak olan atık kamyon lastiği, çatı direklerini içine alacak şekilde yerleştirilerek direklere vidayla sabitlendi. Üzerine de lastiği kaplayacak büyüklükte, kalın atık cam, silikon ile yapıştırıldı. Tavan tahtalarının üzerini, nalburdan temin edilen ve maliyeti oldukça düşük olan hava geçirgen su yalıtım malzemesiyle döşendi. Bu malzemelerin üzerine etraftan kesilen sazlar, onun üzerine de toplanan çam iğneleri yerleştirildi. İlk duvar için oluşturulan çamur, 5–10 cm kalınlıkta olacak şekilde serildi. Çamur tamamen kurduktan sonra oluşan çatlaklar kapatılarak son rötuşlar tamamlandı. Su yalıtımının sağlanması için atık sıvı yağla fırçalandı. Çatı, ideal olarak her yıl yaz aylarının sonunda, bir bez ve son sıva karışımının bulamaç haliyle bir kez silinmesi gerekiyor.

YER TAHTASININ ÇAKILMASI VE KUZEY DUVARININ GÖMÜLMESİ

Tesviyelenen toprak zemine 50 cm aralıkla yerleştirilen 5 cm x 10 cm tahtaların araları toprakla doldurulduktan sonra haşerata karşı meşe külüyle kaplandı ve yer tahtaları çakıldı. Tercihen, ahşap yerine, iç duvarlar için kullanılan son sıva karışımı serilerek de zeminin toprak olarak bırakılması mümkün. Yuva’nın kuzey duvarıyla arkasında kalan taş duvarın arası, drenaj oluşturacak şekilde taşla doldurulup üzerine toprak serildi. Böylece kuzeyden gelen soğuklara karşı ev korunmuş oldu. Oluşabilecek rutubet, taş drenajla engellendi. Tercihen, dolgu yapılmadan önce bir soba borusu, yere paralel olarak bir ucu evin içinde yerden 20-30 cm yukarı çıkartılıp, diğer ucu ise haşeratın girmesini önleyecek şekilde sineklik teliyle kapatılarak taş drenajın içine doğru yerleştirilirse, evin içindeki ucuna takılacak bir kapağın yazın açılmasıyla serin hava akımı sağlanabilir, böylece boru havalandırma görevi görebilir.

İÇ YERLEŞİM

Kış gün doğumu ve batımı ışığına göre yerleştirilen kapı ve pencereler, iç kullanım için yol gösterici oldu. Vadiye hakim rüzgara karşı güneybatı yönünde yerleştirilen kapıdan girişin hemen soluna mutfak tezgahı ve lavabo yerleştirildi. Böylelikle batı penceresinin önündeki mutfak tezgahına gelen akşamüstü ışığı, akşam yemeği hazırlıkları sırasında doğal aydınlatma sağlamış olacak. Lavabodan çıkan atık su, kimyasal bir temizlik malzemesi kullanılmadığından, bir boru aracılığıyla evin önündeki bahçe sulamasına yönlendirildi. Mutfak tezgahının sağı ve kuzey duvarının önüne, mutfak tezgahı hizasına kadar yükseltilmiş bir kaidenin üstüne kuzine soba yerleştirildi. Böylelikle hem yemek hazırlığı sırasında kolaylık sağlandı hem de Yuva’nın kış güneşi alamayan kuzey tarafının da ısınması mümkün oldu. Sobanın sağındaki küçük bir alan odunluk olarak düzenlendi.

Odunluğun sağına, kuzeydoğu cephesine, elbise dolabı/kitaplık yapıldı. Doğu penceresinin önüne yatak yerleştirildi. Kış güneşini en çok alan güney pencerelerinin önüne oturma yeri ve yemek masası yerleştirildi. Kapının soluna askılık/ayakkabılık yapıldı. Müzik aletleri, çatı direklerinin arasına çakılan tahtaya asıldı. Çatıyla duvarın birleşim yerleri raf olarak değerlendirildi. Mutfak tezgahının altı mutfak malzemeleri için ayarlandı. Yuvanın ortasına, tepe penceresinin altına, bebeğin beşiği konuldu.

MALİYET

Yaklaşan doğum ve kış koşulları nedeniyle kısıtlı zamanda hazırlanan Yuva, kısıtlı zaman sebebiyle atık olarak bulunamayan ve satın almak zorunda kalınan bazı malzemeler dışında ‘0’ maliyetle de yapılabiliyor. Hazırdan alınan tahtalara yaklaşık 1000 TL ödenen projede, Yuva’nın kabası için 1500 TL, toplamda ise iç/dış her şey için 2250 TL (1000 Euro) para harcanmış oldu.