Bina Yönetmelikleri Büyük Bir Felaketi Nasıl Önler?

Nüshet Çamuşoğlu / nushet@ekoyapidergisi.org
Tayvan 3 Nisan'da son 25 yılın en şiddetli depremi olan 7.4 büyüklüğünde bir depremle sarsıldı. Son raporlara göre, adada hasar gören binalar ve toprak kaymaları nedeniyle dokuz kişi hayatını kaybetti ve en az 900 kişi de yaralandı. Deprem, Hualien ilçesinin doğu kıyısı açıklarında merkezlenmiş ve bazıları ciddi açılarla eğilen binalara ciddi zarar vermiştir. Bununla birlikte, ülkenin son yirmi yılda bölgedeki yoğun sismik faaliyetlere yanıt olarak geliştirdiği sıkı bina yasaları, daha büyük hasar ve can kaybını önledi.

Dünyadaki depremlerin çoğunun meydana geldiği sismik fay hattı olan Pasifik "Ateş Çemberi" boyunca yer alan Tayvan, doğal afetler karşısında özellikle savunmasızdır. Adanın dağlık arazisi de tünelleri ve otoyolları tehlikeye atan toprak kaymalarına yol açan titreşimleri artırabildiğinden bu duruma katkıda bulunmaktadır.

Ülkenin depreme hazırlığı, geçmişte yaşanan olaylara tepki olarak son birkaç on yılda sürekli olarak geliştirilmiştir. En yıkıcı olanları arasında, 1999 yılında Tayvan'ın merkezinde meydana gelen 7,6 büyüklüğündeki deprem yaklaşık 2500 kişinin ölümüne, 50.000'den fazla binanın hasar görmesine ve binlerce kişinin enkaz altında kalmasına neden olmuştur. Tayvan 921 Deprem Müzesi, depremin kalıntılarından bazılarını korumak ve halka bir hatırlatma görevi görmek üzere kurulmuştur.

Bina yönetmelikleri Tayvan'ın hazırlıklı olma durumunu iyileştirme stratejisinin ayrılmaz bir parçasını oluşturmaktadır. İki yıl önce, uzun vadeli bir çözüm uygulanana kadar, savunmasız binaların sahiplerinin yasadışı tadilat ve inşaatlarda bile güvenliği artırmak için yapısal takviyeler uygulamasını gerektiren yeni kurallar uygulamaya konmuştur. Hükümet ayrıca binanın dayanıklılığını kontrol etmek için sübvansiyonlar sunarken, hem yeni hem de mevcut binalar için sıkı düzenlemeler getirerek dayanıklılık yaratmaya ve yaşamları korumaya katkıda bulunuyor.

"Tayvan'ın depreme hazırlık çalışmaları dünyanın en ileri düzeydeki çalışmaları arasında yer almaktadır. Adada sıkı bina yönetmelikleri, dünya standartlarında bir sismoloji ağı ve deprem güvenliği konusunda yaygın halk eğitim kampanyaları uygulanmaktadır ." - Missouri Bilim ve Teknoloji Üniversitesi'nde Sismolog ve Profesör Stephen Gao 

Depremin büyüklüğü Şubat 2023'te Suriye ve Türkiye'yi vuran depremlere ya da Eylül 2023'te Fas'ta meydana gelen depreme benzemekle birlikte, Asya adasındaki yıkımın boyutunun çok daha düşük olduğu görülmektedir. Uzmanlar, Türkiye'deki kontrolsüz yapı uygulamalarının ve mevzuatı modern standartlara uyarlama konusundaki isteksizliğin, bu tür doğal afetler karşısında yapılı çevrenin dayanıksızlığına katkıda bulunduğunu değerlendirmektedir.