Cam, Mimariye Yeni Boyutlar Kazandırabilir

Ali Osman Öztürk

A Tasarım Mimarlık

ISICAMKONFOR T Sponsorluğunda

Fotoğraf : Can Görkem Halıcıoğlu

Teknolojiyle şekillendirilmiş malzemeler benim çok ilgimi çekiyor. Cam çok eski bir malzeme ama aynı zamanda teknolojinin de yardımıyla müthiş ileriye götürülebilen, performansı artırılmış bir malzeme.

Günümüzde birçok çevre duyarlı yapı malzemesine ulaşabiliyoruz ve bu malzemeler günümüz teknolojileri ile üretiliyor, Türkiye’deki durumu ve projelerdeki kullanımı hakkında görüşlerinizi alabilir miyiz?

Enerji verimliliğinin artırılması ve yenilenebilir enerji kaynaklarının daha fazla kullanımını sağlamak amacıyla Türkiye’de bu konuda beş yıl önce çıkan yönetmeliklerde çeşitli tarifler yapıldı. Bu tariflere göre çeşitli sınıflandırmalar yapıldı. “Yüksek performanslı bina” tarifine göre bina enerji gereksiniminin minimize edilmesi gerekiyor. Mümkün olduğunca doğal ısıtma, soğutma, havalandırma ve aydınlatma yapılıyor. Giderek yükselen enerji fiyatları yapı kullanıcılarına da büyük bir yük getiriyor. Çevreye duyarlı ve enerji tasarrufu sağlayan yapı malzemeleri yaygın bir şekilde kullanılmaya başlandı.

Büyük bir kuruma daha cesur binalar yapabilirsiniz, onu finanse edebilirler. Bina böylece kurumun imajını daha iyi yansıtır. Bu anlamda Telekom Genel Müdürlüğü olarak tasarladığımız binamızda oldukça iddialı ve yenilikçi bir bina.

Binaların dış cephe tasarımında camın da etkin bir şekilde kullanıldığını görüyoruz. Projelerde, yapının daha az enerji tüketmesi, ısı yalıtımı ve güneş kontrolü, şeffaflığı ve doğal ışığın kullanımı en çok üzerinde durduğumuz konuların başında geliyor. Bildiğiniz gibi sadece fiziksel anlamda aydınlık bir ortam elde etmenin ötesinde, gün ışığının insan psikolojisi üzerinde olumlu bir etkisi vardır. Örneğin, Panora’da bunu gerçekleştirdik. İç sokakların tümü çatıdan doğal ışık alıyor. Diğer taraftan da yapının ana cephesi komple bir parka ve kuzeye baktığı için onu da şeffaf yapabildik.
Dolayısıyla proje hem çatıdan hem yüzeyden doğal ışık alabildi. İnsanlar bir yapının içindeyken dışarıda olan hava durumundan, olan bitenden haberdar olmaktan mutlu oluyor, böyle ortamlarda kendilerini daha güvende hissediyorlar. Bu şeffaflığı ve maksimum doğal ışığı sağlayabilen aynı zamanda güvenli ve kullanımı kolay olan cam bence önemli bir malzemedir.

Kullanmayı en çok tercih ettiğiniz ya da sevdiğiniz yapı malzemeleri neler?

Teknolojiyle şekillendirilmiş malzemeler benim çok ilgimi çekiyor. Cam çok eski bir malzeme ama aynı zamanda teknolojinin de yardımıyla müthiş ileriye götürülebilen, performansı artırılmış bir malzeme. Yüzyıllar boyunca tek bir levha olarak kullanılırken sonra iki tanesini bir araya getirerek, ardından iki tanesi arasında oluşan boşluğu kontrol ederek, sonra onun yüzeylerine bir takım uygulamalar yaparak daha da fonksiyonel ve verimli hale getirilen, gittikçe performansı artırılan ve yeni boyutlar kazandırılan bir malzeme. Hatta bir ileri gidip üçüncü bir cam ya da ikinci bir cephe oluşturulmasıyla müthiş bir yapı elemanı. Pek çok malzemenin arkasını göremiyorsunuz; ama cam şeffaf... Aynı zamanda taş, metal, ahşap harika malzemeler ama ön yüzeylerini görüyorsunuz arkasında ne olduğunu göremiyorsunuz. Armada’nın büyüme projesi ikinci etapta çelik büyük bir küp yaptık, küpün üzerini de camla kapladık; fakat bu cam varla yok arasında olmalı dedik, demir oranı hemen hemen sıfıra indirilmiş bir cam kullandık. Daha şeffaf bir cephe oldu. Projelerin ihtiyaçlarına ve tasarımların özelliğine uygun olarak cam, doğal taş, ahşap ve metal kullanıyoruz. Teknolojinin verdiği imkanları birlikte kullanarak doğal malzemeyle yenilikçi tasarımlar yapmayı da deneyimledik. Ankara’nın en yüksek binası olan Telekom Genel Müdürlüğü projelerinde binanın cephesinde titanyumu cam ile birlikte kullandık. Farklı malzemelerin yapıya farklı bir özellik kazandırdığını da düşünüyorum. Malzemelerin üzerinde düşünmek, araştırmak, yeni malzemelere açık olmak, malzemenin kalıcı olması çok önemli çünkü malzeme zamanla bozuluyor veya etkisini kaybediyor. Tarihi yapılarımızın bazılarında kurşun kullanılmıştır ve hala durur. Ama kullanımı zor ve pahalı bir malzemedir.

Ankara’da TBMM binası da dahil olmak üzere bir çok kamu binasında pembemsi andezit taşı kullanılmıştır. Yıllar boyunca izleme şansımız olmuştur o yapıları. O kadar güzel bir malzeme ki yaşlandıkça güzelleşiyor.

Devamlı temizleme gerekliliği hissettiren bir malzeme çok da kalıcı ve rahat bir malzeme değildir.

Bu sayımızda yapının kimliği cephe konusunu dosya konusu olarak inceliyoruz, özellikle yapının kimliği olan cepheler kent mimarisi, dokusu ve sürdürülebilirliği açısından önem taşıyan unsurlar bu bağlamda cephe mimarisi için işlev, yapı ve anlam açısından önemi nedir?

Yapının cephesi insanın yüzü gibi; aklınızda kalan en önemli taraf. Kent içindeki yapılarda şöyle bir şey var; siz kent mekanında hareket ederken yapıları ve cepheleri görürsünüz ama kaç tanesinin içine girmişizdir? Binayı cephesinden tanırız. Projeler seçtiğimiz malzemeler ile biçimleniyor. Yapılarda camı kullanmayı seviyorum. Cam, sadece yapıyı örten bir malzeme olmayıp ısı yalıtımı, güneş kontrolü, güvenlik, gürültü kontrolü ve doğal ışık kullanımı ile binanın performansına katkıda da bulunuyor. Ancak tümüyle cam kullanmak da zor. Bina enerji gereksiniminin mimari olarak minimize edilmesi konseptine göre; opak yüzeylerin cam yüzeylere oranının yüzde 40 dan fazla olması LEED danışmanları tarafından da öneriliyor.

Cephenin sürdürülebilir olarak nitelendirilebilmesi için tasarım ve uygulama esnasında nelere dikkat etmek gerekir sizce?

Cephenin uzun süre ilk günkü gibi istenilen çizgide kalabilmesi için en önemli konulardan bir tanesi malzemenin performansı ve ağırlığı. Diğeri de bakım gerekliliği. Malzemeyi temizleme gerekliliğinin ortaya çıkması aynı zamanda bir enerji harcanması ve masraf yapılması anlamına gelir. Devamlı temizleme gerekliliği hissettiren bir malzeme çok da kalıcı ve rahat bir malzeme değildir. Camın avantajları var. Taş müthiş bir malzeme fakat komple taş bir bina yapamayacağımıza göre bir takım malzemelerle bir araya getirmemiz gerekiyor.

Artık yapılar o kadar büyük ve kompleks olmaya başladı ki pek çok danışmanla birlikte çalışmakta fayda var. Cephe danışmanı en önemlilerinden bir tanesi.

Yalıtım cephe için çok önemli, enerji kaçaklarının en çok olduğu bölgelerden bir tanesi cephe. Bu bağlamda yalıtımı biraz daha açabilir misiniz?

İnşaatı devam eden Telekom Binası’nda çift cephe yapmak istedik. Bunun yalıtım açısından avantaj getireceğini de düşündük. Ses, toz, kirlilik ve ısı yalıtımı anlamında çok rahatlatacak bir çözüm çift cephe uygulaması çünkü o aradaki bölge ikinci bir bariyer oluşturuyor. Dış etmenlerin iç mekana yansımasını engelliyor. Arada bütün sorunlar çözülebiliyor, o açıdan çok avantajlı. Yalıtımda önemli konulardan bir tanesi de sürekliliğin sağlanması. Kaçakların belli noktalarda yalıtımını gerçekleştirip, bazı yerleri göz ardı etmek yapılan çabanın neredeyse uçup gitmesi anlamına geliyor. Cephe sistemleri, cephenin yapıyla olan ilişkisi, yalıtımın burada sağlanması çok önemli. Bu anlamda uzmanlarla çalışmakta fayda var diye düşünüyorum. Artık yapılar o kadar büyük ve kompleks olmaya başladı ki pek çok danışmanla birlikte çalışmakta fayda var. Cephe danışmanı en önemlilerinden bir tanesi. Aydınlatma danışmanı da... Bir cepheyi tasarlarken mimarın ortaya koyduğu konsept, varmak istediği bir hedefi var; ama orada cephe danışmanının da aydınlatma danışmanının da olması lazım çünkü o kadar çok sofistike konular var ki… Sonuçta yapı maliyeti ile birlikte değerlendirilmesi gereken konular da var. Şu anda Uluslar arası İstanbul Finans Merkez’inde yer alan Ziraat Bankası Genel Müdürlüğü projesi üzerinde çalışıyoruz. Projeyi KPF(Kohn Pedersen Fox) firmasının Londra ekibi ile birlikte yürütüyoruz. İnşaat alanı 400 000 m2 olan proje bir podyum yapısı ile birbirine bağlanan iki kuleden oluşuyor. Bu projede de pek çok danışmanlık hizmeti alıyoruz. Tasarımın daha mükemmel ortaya konulmasında danışmanların katkısı büyük. Yangın, cephe, aydınlatma, güvenlik, kiralama, akustik, trafik, vb… Her bir konuyu kendi alanında uzmanlaşmış danışmanlar ile çalışıyoruz. Bu projede de cephe danışmanı çok büyük önem kazanıyor. Sadece yalıtım konusu değil, güneş, rüzgar gibi meteorolojik durumlar ve raporları cephe tasarımını etkiliyor.

Günümüz mimarisinde ikonik, sürdürülebilir ve yenilikçi cephelerin bir değerlendirmesini yapabilir misiniz?

Benim aklımda iz bırakmış bir yapı; Frankfurt’taki Commerzbank binası. Bana müthiş geliyor. İkonik, sürdürülebilir, doğal ışığı içeri alan, çift cepheli ve tavır olarak yenilikçi. Çalışma mekanları ile sosyal mekanların iyi entegre edildiği doğal havalandırma sisteminin tasarlandığı önemli bir yapı… Geniş bir oturum alanına sahip yapıda çalışma mekanlarına doğal hava sağlanabiliyor. Büyük bir kuruma daha cesur binalar yapabilirsiniz, onu finanse edebilirler. Bina böylece kurumun imajını daha iyi yansıtır. Bu anlamda Telekom Genel Müdürlüğü olarak tasarladığımız binamızda oldukça iddialı ve yenilikçi bir bina.q