Francis Kéré, 2022 Pritzker Mimarlık Ödülü'nü Aldı

Mimarlığın en yüksek onur ödülü olan 2022 Pritzker Mimarlık Ödülü , Francis Kéré olarak bilinen, Burkina Faso doğumlu mimar, eğitimci, sosyal aktivist, 2004 Ağa Han Mimarlık Ödülü'nün sahibi ve 2017 Serpentine Pavilion'un tasarımcısı Diébédo Francis Kéré'dir . Mimarlık aracılığıyla toplulukları güçlendirme ve dönüştürme ile tanınan Kere, bu ödülü alan ilk siyah mimardır. Çoğunlukla kısıtlamalar ve zorluklarla dolu alanlarda çalışan Kere, yerel malzemeler kullanarak ve değeri yapının kendisini aşan çağdaş tesisler inşa ederek çalışır. Bu şekilde, tüm toplulukların geleceğine hizmet etmek ve istikrarı sağlamak için uğraşır.

Pritzker Mimarlık Ödülü'nün resmî açıklamasında, "Güzellik, alçakgönüllülük, cesaret ve buluş sergileyen binalar mimarisinin ve jestlerinin bütünlüğü ile Kéré, bu Ödülün misyonunu zarif bir şekilde sürdürüyor" diye açıklanıyor. Hyatt Vakfı Başkanı Tom Pritzker tarafından bugün açıklanan Francis Kéré, 1979'da kurulan ödülün Anne Lacaton ve Jean-Philippe Vassal'ın ardından 51. kazananı oldu.

1965 yılında Gando, Burkina Faso'da doğan ve Almanya'nın Berlin kentinde bulunan Francis Kéré , Pritzker'in açıkladığı gibi, “dünyanın zaman zaman unutulan bir bölgesindeki sayısız vatandaşın yaşamlarını ve deneyimlerini iyileştirmek” için çalışıyor. Muhtarın en büyük oğlu ve mahallesinde okula giden ilk kişi olan mimarın ilk mimarlık anlayışını, bir yandan havalandırma ve ışıktan yoksun çocukluk sınıfı, bir yandan da büyükannesinin küçük, aydınlık ama güvenli alanı pekiştiriyor.

Kere, 1985 yılında Berlin'e gitti. Mesleki marangozluk bursuyla gündüzleri çatı ve mobilya yapmayı öğrenirken geceleri ortaokula devam ediyordu. 1995 yılında Technische Universität Berlin'e (Berlin, Almanya) katılmak üzere burs kazandı ve 2004 yılında mimarlık alanında yüksek derece ile mezun oldu.

O zamanlar genç olan Kéré, bir gün okulları aşırı iklimlerde daha iyi hale getirerek “gerçek öğretim, öğrenme ve heyecan”a izin vereceğine söz vermişti. Bunun üzerine 1998'de fon toplamak ve çocukların rahat bir sınıfa sahip olma hakkını savunmak için Kéré Vakfı'nı kurdu. İlk binası olan Gando İlkokulu 2001 yılında, yerli malzemeler ve modern mühendisliğin yaratıcı biçimleri kullanılarak tasarlanıyor. Bu proje ona 2004 yılında Ağa Han Mimarlık Ödülü'nü kazandırdı ve Berlin, Almanya'da kendi Kéré Mimarlık ofisini açmasını sağladı. Bu başarının ardından, Burkina Faso, Kenya, Mozambik ve Uganda'da diğer birincil, ikincil, lise sonrası ve tıbbi tesisler tasarlamaya başladı.

“Anaokulunun olmadığı, ancak topluluğun aileniz olduğu bir toplulukta büyüdüm. Burada herkes seninle ilgilenirdi  ve tüm köy senin oyun alanındı. Günlerim yiyecek ve su temin etmenin yanı sıra, aynı zamanda birlikte olmakla, birlikte konuşmakla, birlikte evler inşa etmekle geçti. Büyükannemin biraz ışıkla oturup hikayeler anlattığı odayı hatırlıyorum. Hepimiz büyükannemin etrafına yoplanırdık  ve odanın içindeki sesi bizi çevrelerdi. Bu şekilde büyükannem yaklaşmaya ve güvenli bir yer oluşturmaya çalışırdı. Bu benim ilk mimarlık anlayışımdı.” – Francis Kere, 2022 Pritzker Mimarlık Ödülü Sahibi.

Kéré'nin tüm işlerinde şiirsel bir ışık ifadesi bulunur. Güneş ışınları, dinginlik veya toplanma yerleri sunmak için zorlu gün ortası koşullarının üstesinden gelerek binalara, avlulara ve ara alanlara süzülür. Okullar ve tıbbi tesisler dışında, Kéré'nin Afrika'daki çalışmaları, devam etmekte olan iki tarihi parlamento binasını, Burkina Faso Ulusal Meclisi (Ouagadougou, Burkina Faso) ve Benin Ulusal Meclisini (Porto-Novo, Benin Cumhuriyeti) içerir. TStartup Lions Kampüsü (2021, Turkana, Kenya), bir bilgi ve iletişim teknolojileri kampüsü ve Burkina Teknoloji Enstitüsü (Aşama I, 2020, Koudougou, Burkina Faso) soğutma kil duvarlarından oluşur.

Gando'daki yetiştirilme tarzına ve deneyimlerine derinden kök salmış bir mimari ifadeyle Kéré, dünya Batı Afrika geleneğini, özellikle de "fikir alışverişinde bulunmak, hikayeler anlatmak, kutlamak ve bir araya gelmek için kutsal bir ağacın altında bir araya gelme" pratiğini iletti. 2017 yılında Kere, Serpantin Köşkü için bir ağaçtan ilham aldı. Köşk müstakil bir çatı ve bağlantısız ancak kavisli duvarları olan üçgen çivit modüllerin oluşuyordu. Kere bu tasarımda, kültüründe gücü temsil eden mavi rengi ve daha kişisel olarak kendisinin giydiği mavi bir bubu giysisi olan bir yapı hayal etti. Pavyonun içinde, merkeze akan yağmur suyu, dünya çapında yaşanan su kıtlığını vurguluyordu. Afrika kıtası için yaratmanın ötesinde, inşa ettiği eserler arasında Danimarka, Almanya, İtalya, İsviçre, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki yapılar da yer alıyor. Önemli eserlerinden bazıları, Tippet Rise Art Center'da (2019, Montana, Amerika Birleşik Devletleri), Léo Doctors' Housing (2019, Léo, Burkina Faso), Lycée Schorge Secondary School'da Xylem'dir.(2016, Koudougou, Burkina Faso), Mali Ulusal Parkı (2010, Bamako, Mali) ve Opera Köyü (Aşama I, 2010, Laongo, Burkina Faso).

Kere, Harvard Üniversitesi Tasarım Okulu (Massachusetts, Amerika Birleşik Devletleri), Yale Mimarlık Okulu (Connecticut, Amerika Birleşik Devletleri), misafir öğretim üyesidir.

2017'den beri Technische Universität München'de (Münih, Almanya) Mimari Tasarım ve Katılım profesörlüğünün açılış kürsüsüne sahiptir. Aynı zamanda Kanada Kraliyet Mimari Enstitüsü (2018) ve Amerikan Mimarlar Enstitüsü'nün (2012) Onur Üyesi ve imtiyazlı Kraliyet İngiliz Mimarlar Enstitüsü üyesidir (2009). Yıllar içinde verilen ek ödüller arasında Cité de l'Architecture et du Patrimoine'nin Sürdürülebilir Mimarlık için Küresel Ödülü (2009), BSI İsviçre Mimari Ödülü (2010); Global Holcim Awards Gold (2012, Zürih, İsviçre), Schelling Mimarlık Ödülü (2014); Amerikan Sanat ve Edebiyat Akademisi'nden Arnold W Brunner Anma Ödülü (2017); ve Thomas Jefferson Vakfı Mimarlık Madalyası (2021).

2022 Laureate, Diébédo Francis Kéré'yi onurlandıran 44. Pritzker Ödül töreni, Grafton Architects tarafından tasarlanan Londra Ekonomi ve Siyaset Bilimi Okulu (Londra, Birleşik Krallık) yeni açılan Marshall Binası'nın Büyük Salonunda yapılacak. Farrell ve McNamara.