Önlenebilir Felaket Yangın
Hızlı nüfus artışının ve kentleşmenin yaşandığı, yılda ortalama 90 bin civarında yangının meydana geldiği ülkemizde yangın güvenliği konusu büyük bir öneme sahiptir.
Ateşin bulunduğu günden itibaren yangınlar insanları etkilemiş ve “yangın riski” kavramı ortaya çıkmış, bununla birlikte yangından zarar görme tehlikesi her geçen gün artmıştır. Bu süreçte yangın riskine karşı önlem alma olgusu doğmuş ve yapılarda yangın güvenliği kavramı oluşmuştur. Bütün bu gelişmelerle yangın etkisi şehir dokularını ve malzeme kullanımını değiştirmiştir.
Hızlı nüfus artışının ve kentleşmenin yaşandığı, yılda ortalama 90 bin civarında yangının meydana geldiği ülkemizde yangın güvenliği konusu büyük bir öneme sahiptir. Bu yangınlarda yüzlerce vatandaş yanarak yada dumandan zehirlenerek ölmekte ve çok daha fazla sayıda kişi yaralanmaktadır.
Bir çok ülke, yangından korunma amacıyla kabul edilebilir minimum seviyeyi oluşturmak için yasalara dayalı zorunluluklar getirmiştir. Tasarımcılar tarafından rehber niteliğindeki bu zorunluluklar tüm sorulara cevap veremeyebilir fakat yol göstericidir. Türkiye’de üzerinde fazlaca durulmayan yangın mevzuatı, Avrupa Birliği tarafından oldukça önemsenmektedir.
Mevzuatlarda yangın durumunda emniyet konusu özetle aşağıda verilen gereklilikler dikkate alınarak hazırlanmıştır.
• Yapı içinde yangın çıkması, yangının ve dumanın yayılması sınırlı olmalıdır (Yangına
Tepki)
• Yangının çevredeki yapılara yayılması sınırlı olmalıdır (Aktif Güvenlik Sistemleri).
• Yapı sakinleri binayı terk edebilmeli veya başka yollarla kurtarabilmelidir (Algılama
Sistemleri).
• Kurtarma ekiplerinin emniyeti göz önüne alınmalıdır.
Yangın öncesi ve sonrası olmak üzere emniyet parametrelinin herbiri önlem açısından önem taşımaktadır. Fakat mimari disiplin içine giren yapı malzemelerinin yangına tepki özellikleri (Yangın Performansı) özellikle değerlendirilmelidir. Yangının büyümesine malzemenin katkısı hatta malzemenin yangına karşı gösterdiği dirence yangın performansı denilmektedir. Yangına Tepki testleri son kullanıma uygun küçük ölçekli modeller ile yapılmaktadır. Binada yangının en çok büyüdüğü cephe ve çatı çizgileri modellenerek yangın testine tabi tutulmaktadır.
Binaların cephesinde kullanılan kaplama malzemelerinin çeşitliliğinin artmasıyla cephe yangınlarının sayısı da artmış, cephede kullanılan ısı yalıtım malzemeleri sınırlandırılarak yangın dayanıklı cephe malzemeleri araştırılmaya başlanmıştır.
Cephede oluşan yangınların yayılım hızı, katlar arasında binanın cephesinde uygulanan detaya, cephede kullanılan ısı ve su yalıtım malzemelerinin yanıcılık özelliklerine ve cephe geometrisine bağlı olarak değişir. Daha çok dış cephe malzemeleri yangına dayanıklı seçilerek yangının cepheden yayılması önlenir. İç hacimde oluşan yangının dış cepheye geçmemesi için iki katın pencere gibi korumasız boşlukları arasında, yangına dayanıklı cephe elamanıyla dolu yüzey oluşturulur ve yüksek binalarda iç hacimde cephe yağmurlama sistemi ile korunur.
Sonuç olarak; yüksek binalarda, ister spendral yüksekliği yeterli olsun, ister alev yönlendirici yapılsın, isterse yağmurlama sistemi yapılsın veya bunların hepsi birden yapılsa bile yönetmeliklere göre cephe kaplama malzemesinin yanmaz malzeme olması zorunludur. Kaplama malzemesi kompozit şeklinde ise dış kaplama malzemesinin yanmaz olması ve kompozit levhanın yüksek yapılar için en az 2 saat bütünlük (integrity) özelliğine sahip olması gerekir. Yanıcı yalıtım malzemesi üzerinin 5 mm sıva yapılarak A2 yanmazlık sınıfı ve bütünlük özelliği sağlanamaz. Sıva altındaki malzemenin de yangına dirençli olması gerekir.
Bu yazı ile girizgah yaptığımız ‘Binalarda Yangın Dayanımı’ konusunu ilerleyen sayılarımızda detaylarıyla sizinle paylaşmaya devam edeceğiz.