Stratejik Yeşil Alanlar "Soğutma Etkilerini En Üst Düzeye Çıkarma"
Nüshet Çamuşoğlu / nushet@ekoyapidergisi.org
Kentsel yeşil alanlar kentsel ortamlarda yükselen sıcaklıkların etkilerini azaltmanın en uygun ve erişilebilir yollarından biri olarak kabul ediliyor. Küresel iklim ısındıkça dünyanın dört bir yanındaki şehirler daha sık ve daha aşırı sıcak hava dalgalarıyla karşı karşıya kalıyor ve bu da vatandaşlarını riske atıyor. Birçok şehir, kentsel ısı adası etkisinin etkilerini azaltmak için stratejiler benimsiyor. Isı adası etkisi doğal arazi örtüsünün yerini kaldırımlar ve binalar gibi ısıyı emen ve tutan yüzeyler aldığında ortaya çıkıyor. Bu sıcaklığı ortama göre birkaç derece yükseltiyor. Kentsel mikro iklim bu fenomenden etkileniyor ve çoğu zaman gözden kaçan birçok faktörle birleşiyor. İklim stratejilerinin etkili olabilmesi için tüm faktörlerin dikkate alınması gerekiyor.
Isı risk seviyeleri de kentsel sosyal yapı ile güçlü bir şekilde ilişkilidir. Daha az varlıklı ve tarihsel olarak marjinalleşmiş sektörlere sahip alanlar, yeşil alanlara daha az erişime sahiptir ve büyük risk altındadır. Planlama - düzenlemeyle, dezavantajlı alanlar üzerindeki etkiyi azaltabilir ve sağlık, refah ve yaşam standartlarını iyileştirebilir. Winifred Curran ve Trina Hamilton gibi bilim insanları, iyileştirilmiş bitki örtüsünün daha yüksek mülk değerlerine yol açabileceğine inanıyor. Yerel toplulukları desteklemek için stratejik müdahaleler yaratan "Yeterince Yeşil Yeter" adlı bir strateji öneriyorlar.
"Yeşil alanların göreceli konumlarını dikkate almadan sadece 'yeşil alanı' artırmak, kentsel ısınma sorununu etkili bir şekilde azaltmayacak." Wan-Yu Shih, Doçent, Kentsel Planlama ve Afet Yönetimi Bölümü, Mingchuan Üniversitesi, Tayvan
Yeşil koridorlar ve iklim planlaması
1938'de gelişmiş Alman şehri Stuttgart, iklim koşulları ve kentsel gelişim arasındaki ilişkiyi incelemek için mezun bir meteorolog atamaya karar verdi. Şehir düşük rüzgar havzasında yer alıyor. Şehir aynı zamanda oldukça sanayileşmiş, otomobil üretim altyapısına bağlı ve yoğun nüfuslu. Koşullar, kötü hava kalitesi ve yüksek kirlilik seviyeleri ile sonuçlandı. Bu erken çalışma, birçok kişi tarafından 'kentsel klimatoloji'nin başlangıcı olarak kabul edildi. Sadece bir yıl sonra, İkinci Dünya Savaşı patlak verdiğinde şehir meteorologları, radar teknolojisi karşısında oldukça etkili bir önlem olan hava saldırısı filolarına karşı korunmak için yapay sis kullanımı da dahil olmak üzere iç savaşın değiştiğini açıkladı. Çok miktarda yapay sis ürettikten sonra sis bulutlarının belirli alanlarda amaçlanandan daha hızlı kaybolduğu görüldü. Aynı zamanda şehrin diğer bölgelerinde daha uzun süre kaldı. Büyük ölçekli istem dışı araştırmaların, temiz hava koridorları ve bunların kentsel iklim üzerindeki etkileri konusunda farkındalığı artırdığı için kentsel planlama üzerinde önemli bir etkisi olmuş.
Stuttgart planlama ve düzenleme yoluyla, hava akımlarının şehri çevreleyen ormanlık tepeleri süpürmesine izin vererek yamaç sitelerinin açık alan gelişimini teşvik etti. Nehirler, vadiler ve diğer yeşil alanlar gibi coğrafi özellikler, kentsel planlamada havalandırma koridorları olarak korunmakta ve hakim rüzgarların soğutma hizmetlerinden faydalanılıyor. Yükselen sıcaklıklarla uğraşırken ilk zorluk araziyi anlamak, onunla uğraşmak ve sitenin doğal kaynaklarının korunmasıdır.
Mikro iklimi düzenlemek
Yeşil alanların ortalama zemin yüzey sıcaklığını azalttığı biliniyor ancak soğutma etkileri sınırlıdır. Çoğu koşulda 100 metreden daha uzaktayken bu etkiler zar zor fark ediliyor. Çevredeki topografya, ısı kaynakları ve fiziksel binalar genellikle hava akışını engelleyen bariyerler oluşturduğundan ne kadar soğuk havanın nüfuz edebileceğini belirliyor. Bu nedenle yerel koşulları dikkate almadan yeşil alanları artırılsa bile kentsel ısınmayı azaltmanın etkisi sınırlıdır. Sınırlı alana sahip yoğun kentsel alanlarda, bu koşulları anlamak, etkili stratejiler geliştirmek için kritik öneme sahiptir.
İstikrarlı ve serin yerler oluşturmak yerine geniş bir yeşil alan tercih edilir, ancak tüm şehirler bunu uygulayamaz. Araştırmalar, küçük yeşil alan kümelerinin soğuk havayı dağıtmaya ve şehirlerdeki ısıyı önemli ölçüde azaltmaya yardımcı olabileceğini gösteriyor. Nehirler ve parklar gibi büyük serin yerlerin etrafına küçük yeşil alanlar yaymak da faydalı etkilerini daha geniş bir alana yayabiliyor. Kullanılan bitki örtüsü türü de bir rol oynuyor. Bitkiler suyu topraktan emer ve yapraklarından yavaşça buharlaştırarak sıcaklığı soğutuyor. Bu "evapotranspirasyon" adı verilen bir süreçtir. Ağaçlar, geniş yaprak yüzey alanı ve gölge yaratma yetenekleri nedeniyle çalılardan ve otlardan daha verimlidir.
Ağaçlıklı yollar
Yol geometrisinin kentsel mikro iklim üzerinde karmaşık etkileri var. Genişlikleri ve yönleri, çevredeki binalardaki güneş ışığının miktarını belirliyor. Yeterli gölgeyi sağlamak ve aşırı ısınmayı önlemek için sıcak ve kuru iklimlerde dar sokaklar öneriliyor. Öte yandan dar sokaklar hava hareketini kısıtlayabilir ve doğal havalandırma yollarını bozabiliyor. Bu nemli iklimlerde özellikle önemli bir husustur. Buna karşılık geniş yollar rüzgarı dolaştırır ancak hem yol seviyesinde hem de çevredeki binalarda doğrudan güneş ışığı miktarını arttırıyor. Yol boyunca ağaç dikmek, yol geometrisinin bazı olumsuz etkilerini etkili bir şekilde dengeler. Ağaçların sık olması asfaltın ısınma etkisini en az %40 oranında gölgelik sağlar.
Kentsel yeşil alanlar çeşitli işlevler görüyor. Sosyal etkileşim, eğlence ve oyun için bir alan yaratır. Yaban hayatı için yaşam alanı sağlayabilir ve kentsel biyoçeşitliliği artırabilir. Bitki örtüsü yalnızca yağmur suyunun yönetimine ve sıcaklığın düzenlenmesine yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda gürültüyü azaltıyor ve kirleticiler için bir filtre görevi görüyor. Ancak Tayvan'daki Ming Chuan Üniversitesi'nde kentsel planlama ve afet yönetimi doçenti olan Wan-Yu Shih, tüm bu rollerin bir arada bulunmayabileceği konusunda uyarıyor. Kentsel çevreleri karşılaştıkları sosyal ve çevresel zorluklara uyarlama çabalarında yeşil alanların oynayabileceği en etkili rolü tanımlamak için stratejik planlama gerekiyor.