2023 yılında Türkiye'de Yeşil Konutlar
Dr. M. Emre Çamlıbel, İnşaat Mühendisi
Gülcemal Alhanlıoğlu, Yük. Şehir ve Bölge Planlamacı
Türkiye’de binalarda enerji verimliliği konusunda son yıllarda atılan adımlar umut vericidir. TS 825 Standardı ve “Isı Yalıtım Yönetmeliği” ile başlayan adımları, geçtiğimiz yıllarda uygulanmaya konan “Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği” takip etmiştir. 2011’de yayınlanan “Türkiye’de İklim Değişikliği Eylem Planı 2011-2023”ün bina sektöründeki 2023 hedefi; binalarda yenilenebilir enerjiyi arttırmak ve 2017’ye kadar tüm binalara Enerji Kimlik Belgesi verilmesidir. Yeni yürürlüğe giren “Enerji Verimliliği Strateji Belgesi 2012-2023”te de 2023’te Türkiye’nin GSYİH başına tüketilen enerji miktarının (enerji yoğunluğu) 2011 yılı değerine göre en az %20 azaltılması hedeflenmektedir. Bu hedef doğrultusunda belirlenen yedi stratejik amaçtan biri doğrudan binaları kapsamaktadır. Belgede belirtilmiş stratejik hedeflerden bir diğeri de 2010 yılındaki yapı stokunun en az dörtte birinin (1/4) 2023 yılına kadar, sürdürülebilir yapı haline getirilmesidir.
Türkiye’de enerjinin yaklaşık %40’ı konutlarda harcanmaktadır. Binalarda tüketilen enerjinin büyük kısmının (%70-90) ısıtma ve soğutma amaçlı, geriye kalan kısmının (%20-30) ise aydınlatma ve elektrikli cihazlarda kullanıldığı tahmin edilmektedir [1][2]. Benzer şekilde, Türkiye’de tüketilen toplam elektriğin %25’i konutlarda kullanılmaktadır. Konutlarda tüketilen elektriğin yaklaşık %20‘si aydınlatma amaçlı kullanıma aittir. Dolayısıyla Türkiye’de toplam harcanan elektriğin %5’i konutlarda sadece aydınlatma amaçlı kullanılmaktadır [1][3]. Tüm bu rakamlara bakıldığında, Türkiye’de konutlarda enerji tüketiminde yapılacak iyileştirmelerle elde edilecek tasarrufun önemi görülmektedir. Devletin öncülüğünde başlamış olan gelişmelerden başka özel sektör ve sivil toplum örgütleri de konu ile ilgili çalışmalarını hızlandırmıştır. Uluslararası gönüllü yeşil bina sertifikası almaya hak kazanan bina sayısı her geçen gün artmaktadır. Bugün gelinen noktada ise artık yerli bir sertifikanın kaçınılmaz olduğu anlaşılmış ve Türkiye Çevre Dostu Binalar Derneği tarafından, Türkiye’ye ait Yeşil Konut Sertifikası oluşturulma çalışmaları başlamıştır.
Bu makalenin amacı, Yeşil Bina Sertifikası ile konutlarda 2023 yılına kadar elde edilecek enerji ve su tasarrufu miktarlarını belirlemek ve konutlarda yeşil bina sertifikasının önemini tespit etmektedir.
2023 Yılında Türkiye’de Kaç Tane Yeşil Konut Olacak?
2023 yılına kadar her yıl yapılacak konut adedi, GYODER 2023 raporunda yer alan 2012-2023 arası için yıllara göre konut ihtiyacı adedi öngörüleri temel alınmıştır. Hesaplamalarda bu sayıda konut yapılacağı kabul edilmiştir. [8]
GYODER 2023 raporunda 2012-2023 için yıllara göre toplam konut ihtiyacı öngörülerine göre, bu yıllar arasında toplam 7.560.000 adet yeni konut yapılacaktır. Yerli yeşil bina sertifikasının 2013 yılında tamamlanıp, 2014’te aktif olarak kullanılmaya başlanacağı düşünüldüğünde, 2023’e gelindiğinde konut ihtiyacının ne kadarının “yerel yeşil bina sertifikalı” olacağı hesaplanmıştır. Bunun için aşağıdaki kabuller kullanılmıştır:
- Sertifikalı konutun bireysel olması imkânından çok konut projelerinin sertifikalandırılacağı göz önüne alınmıştır. Ortalama bir konut projesinin 1000 konuttan oluştuğu kabul edilmiştir.
- 2012 yılında sertifikalı konut projesi yok. (2013 yılında uluslararası sertifika almayı hedefleyen proje sayısı 3)
- 2014’ten itibaren yerli sertifikanın aktif olarak devreye alınacağı kabul edilmiştir. İlk yıl 3, sonraki yıllar için her yıl 5 proje artacak şekilde kabul edilmiştir.
- Bu arada Yabancı sertifika alacak konut projeleri de olacaktır ancak onlar hesaba dahil edilmemiştir.
Tüm bu kabullere göre, Buna göre, 2023’e gelindiğinde, yerel sertifikanın gönüllü olması durumunda, toplam 228.000 konutun yerli sertifikaya sahip olacağı düşünülmüştür. Bu sayı da 7.560.000 adet olacak konut ihtiyacının %3’ünü karşılamaktadır. (Tablo 1)
Türkiye Yeşil Konut Sertifikası İle Ne Kadar Tasarruf Edilebilir?
Türkiye’de yapılacak olan, Yeşil konut sertifikalı binaların, türleri ve tasarruf oranlarının tespit edilmesi için tüm dünyadaki LEED almış toplam proje sayısı ve oranları göz önüne alınmıştır. Tüm dünyadaki LEED almış proje sayıları, sertifika türleri ve enerji tasarrufları aşağıda yer almaktadır. (Tablo 2)
Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği tarafından hazırlanan yerli konut sertifikasının türleri 1 Yaprak ,2 Yaprak, 3 Yaprak ve 4 Yaprak olarak belirlenmiştir. Tüm dünyada, LEED almış proje sayıları ve oranlarının Yerel Konut Sertifikası Oranlarının aynı olacağı düşünülmektedir. Sertifika türüne göre tasarruf oranlarında ise, LEED sertifikalı binaların yüzde enerji tasarruf oranlarının, Türkiye’deki sertifikalı konutlar için daha düşük olacağı öngörülmektedir. (Tablo 3)
"Bina sayımı, 2000" (DİE) [5] ve "1999 Türkiye Konut Araştırması" (TOKİ ve DİE) [6] çalışmalarından yola çıkarak aşağıdaki tespitler ve Türkiye için standart bir konut tipi belirlemesi yapılmıştır.
- Toplam Yapı Brüt Alan: 220.72m²
- Taban Alanı: 110,36m² Brüt Daire Büyüklüğü: 110,36m²
- Plan Tipi: 2+1 (Sofalı) Türkiye ortalamasında odası sayısı 3 olduğu görülmektedir. Standart Türk evi plan tipinde yer alan Sofa oda olarak düşünülmüştür Kat Adedi: Zemin + 1 kat, her katta 1 adet daire
- 4 Malzeme Özellikleri:
Yapı Malzemesi: Taşıyıcı tuğla duvar, Doğrama Tipi: Ahşap doğrama (giriş kapısı ısı yalıtımsız alüminyum doğrama), Döşeme kaplaması: PVC kaplama, ıslak hacimlerde seramik kaplama,
Dış Cephe: Düz çimentolu sıva üstü boya, Çatı Sitemi: Ahşap oturma kiremit kaplama çatı
USGBC verilerine göre ABD’de iki katlı müstakil bir konutun ortalama yıllık enerji harcaması 2150 $’dır. [4] Türkiye için, yukarıda belirlenmiş olan standart konut tipi için, elektrik ve enerji hesapları TS 825 ve elektrik mühendisleri odası yaklaşımları kullanılarak, aylık ve yıllık enerji tüketimleri Türk Lirası bazında, hesaplanarak tablo 4 gösterilmiştir.
Sertifikanın zorunlu ve gönüllü olduğu senaryolarına göre ayrı ayrı her bir sertifika seviyesi için toplamda ne kadar tasarruf edileceği aşağıdaki tablo 5 ve tablo 6 da görülmektedir.
Sonuç olarak, Yeşil bina sertifikasının sadece gönüllü olarak başvuran projelerde uygulanmasıyla 2023 yılında yaklaşık toplam, 460 milyon $ enerji ve su tasarrufu elde edilecektir. Yıllık 144 milyon kW/h üretim kapasitesi olan bir Hidroelektrik santralinin yatırım maliyeti 100 milyon $ dır. [7]. Buna göre, 2023 yılına kadar olan sürede, gönüllü olan yeşil bina sertifikası ile elde edilecek tasarruf miktar, 4,6 adet 144 milyon kwh/yıl kapasiteli hidroelektrik santrali yatırımı kadardır. Yeşil bina sertifikasının zorunlu olması durumunda 2023 yılına kadar ihtiyaç duyulan konutların tamamın yeşil bina sertifikası almış olacağı düşünülerse eğer, 12 sene sonunda yaklaşık toplam, 25 milyar $ enerji ve su tasarrufu elde edilecektir, ki aynı şekilde, yıllık 144 milyon kW/h üretim kapasitesi olan bir Hidroelektrik santralinin yatırım maliyetinin 100 milyon $ olduğu düşünüldüğünde [7]. 2023 yılına kadar olan sürede, zorunlu olan yeşil bina sertifikası ile elde edilebilecek tasarruf miktarı, 250 adet 144 milyon kwh/yıl üretim kapasiteli hidroelektrik santrali yatırımı kadardır.
KAYNAKÇA;
[1] https://eng.harran.edu.tr/~hbulut/EnerjiTasarrufu.pdf
[2] https://www.mmo.org.tr/resimler/dosya_ekler/73dfe25b4b8714c_ek.pdf?
[3] https://www.globalenerji.com.tr/hab-23000205-105,34@2300.html
[4] https://www.usgbc.org/ShowFile.aspx?
[5] "Bina sayımı, 2000" (DİE) [6]"1999 Türkiye Konut Araştırması" (TOKİ ve DİE)
[7] Dr. Mehmet Emre Çamlıbel, “An Integrated Optimization Model Towards Energy Efficiency For Existing Buildings - A Case Study For Bogazici University Kilyos Campus” 2011
[8] GYODER, Türkiye Gayrimenkul Sektörü Öngörüler 2023