Düşük Maliyetli ve Ekolojik Konutlar

Nüshet Çamuşoğlu / nushet@ekoyapidergisi.org
Social Housing Revival serisinin bir sonraki bölümünde, Akdeniz adası Formentera'da Balearic Social Housing Institute mimarları tarafından kurutulmuş deniz otu gibi yerel malzemeler kullanılarak tasarlanan 14 konutluk bir grup olan Life Reusing Posidonia yer alıyor. 2017 yılında tamamlanan Life Reusing Posidonia, Balear adalarından biri olan Formentera'nın merkezindeki bir iç kasaba olan Sant Ferran de ses Roques'da kamusal olarak korunan, düşük maliyetli 14 evden oluşan çok ödüllü bir proje. Balearic Social Housing Institute (IBAVI) bünyesindeki sivil mimarlar, yerel kaynaklı, doğal malzemelerin kullanılmasının bir binanın enerji tüketimini nasıl azaltabileceğini ve aynı zamanda yerel ekonomiye nasıl olumlu yatırım yapılabileceğini göstermek için bir prototip olarak sosyal konut projesini oluşturdu.

Projeyi çevresel girişimlere yönelik LIFE programı aracılığıyla finanse eden Avrupa Komisyonu'na göre, konutlar “sosyal açıdan dezavantajlı ya da düşük gelirli, hassas durumdaki yerel halka verildi”. IBAVI mimarları, inşaat sırasında karbondioksit emisyonlarını yüzde 50 oranında azaltmanın yanı sıra, kullanım sonrası enerji tüketiminde yüzde 75 ve su tüketiminde yüzde 60 oranında azalma sağlamayı hedeflemiş. Sürdürülebilir yapı malzemeleri için adanın doğal kaynaklarına bakarak, proje için düşünülen her malzemenin taşınması için gereken karbon ve enerjinin haritasını çıkarttılar.

Formentera'nın ardıç ağaçları ve çalıları koruma altındayken, adanın kum taşı depoları ciddi şekilde tükenmiş. Sonuç olarak IBAVI, Akdeniz kıyılarında bol miktarda bulunan endemik bir deniz çayırı olan posidonia'ya odaklandı. Özenle seçilmiş diğer malzemelerle birlikte posidonia, birbirine bağlı her konutta ısı yalıtımı olarak uygulanmış. Deniz çayırı, hem koruyucu hem de biyosit görevi gören deniz tuzu bolluğu sayesinde herhangi bir yapay işleme ihtiyaç duymadı.

Yerel işçiler 2014 yazında posidonia'yı elle kuruttu; bu da otları 5 ila 10 milimetre kalınlığında katmanlar halinde yaymak ve her seferinde tam gün boyunca sert Formentera güneşine maruz bırakmak anlamına geliyor. Kuruduktan sonra posidonia, yalıtım oluşturmak için her evin çatısına yerleştirilen geri dönüştürülmüş inşaat paletlerine dolduruldu. IBAVI, evleri tasarlarken hem yerel mimarinin görünümünden hem de enerji performanslarından yararlandı ve Life Reuising Posidonia konutlarının nasıl inşa edileceğini belirlemek için önceki mimari projelerin performanslarını analiz etti.

Her bloklu, dikdörtgen bina, her bir konutta çapraz havalandırma yaratan ve yaz aylarında iç mekanları pasif olarak soğutan iki caddeye bakan cephe ile düzenlenmiş. Binaların hem zemin hem de birinci katlarındaki evler, sırasıyla avlular ve çatı terasları şeklinde bireysel açık alanlara sahip. Güneye bakan, sıcak aylarda kapatılabilen tavan pencereleri üst kattaki evlerde yer almakta ve kış aylarında pasif güneş ısıtması sağlar.

Evler biyo-kütle harç fırınında pişirilen tuğlalarla kaplanmış. Proje boyunca yer alan her ahşap kapı ve pencere önceki binalardan geri dönüştürülmüş. Avusturya'nın yapıştırılmış lamine ahşap kirişleri, iç mekanlarda betondan daha az karbon içeren bir malzeme. Akustik çatı panelleri olarak mantar levhalar da kullanılmış. Bir pilot proje olarak geliştirilen Life Reusing Posidonia, IBAVI'nin Balear Adaları'ndaki Binalar İçin Çevresel Önlemler Kılavuzu tarafından önerilen gereklilikleri karşılayan çok aileli bir konut kompleksinin maliyetini belirlemek için oluşturuldu.

LIFE programı, projenin kullanım sonrası enerji kullanımı ve su tüketimi konusundaki hedeflerine ulaştığını ve inşaatla ilgili emisyonları yüzde 60 oranında azaltarak somutlaştırılmış karbon hedefini aştığını tespit etti. Ayrıca Formentera'da veya komşu ada İbiza'da yaşayan işçiler için 41 istihdam yarattı. Life Reusing Posidonia'ya 2021 Çevre Ödülü'nü veren program, “Proje en başından beri önemli bir sosyal bileşene sahipti.” dedi.

Life Reusing Posidonia web sitesinde projenin hedefleri açıklanırken, “Bu paradigma aracılığıyla, ‘küresel düşün, yerel hareket et’ anlayışına borçlu olarak, her projenin bölgenin kaynaklarının bir haritası haline geldiği yerelin ötesinde bir mimari model öneriyoruz” ifadesi yer alıyor. “Bu yaklaşım, çevre sorununu her bölgenin kültürel geleneğiyle ilişkilendirmemize olanak tanıyarak yalnızca küresel ısınmanın önlenmesini ve hava kalitesinin iyileştirilmesini değil, aynı zamanda şehirlerin peyzaj kalitesinin de iyileştirilmesini sağlıyor.”

Proje, 2021 LIFE Çevre Ödülü'nün yanı sıra 2018 FAD Mimarlık Ödülü'nü kazandı ve 2019 AB Mies van der Rohe Ödülü için kısa listeye kaldı. Life Reusing Posidonia'dan bu yana IBAVI, Balear Adaları genelinde aynı metodolojiyi uygulayan ve mimari oluşturmak için yerel malzemelere başvuran çok sayıda benzer proje tasarladı. Örneğin enstitü, Mallorca'da yerel olarak çıkarılan taşıyıcı taşlardan inşa edilen sosyal konutları tamamlamış.