Aralıktan Bakmak Meşrutiyet Caddesi’nden Bir Kesit
21 Mart - 21 Eylül 2019, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü
19. yüzyıl, İstanbul ve özellikle Pera için karşılaşmaların yüzyılıydı. Kent sakinleri, ekonomik, sosyal ve fiziksel dönüşümlere ayak uydurmaya çalışıyor; “mekân” ve “gündelik hayat” hiç durmadan birbirini yeniden inşa ediyordu. Modernleşme sonucu İstanbulluların hayatına giren alışkanlıklar, yeni mekânlar üretiyor ve bu mekânlar, kurumsallaşarak alışkanlıkların kök salmasını sağlıyordu.
Özellikle 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, uluslararası ulaşım ağlarındaki gelişmelerin de etkisiyle, İstanbul’u daha sık ziyaret etme fırsatı bulan yabancı konuklar, alışkanlıklarına uygun standartlar talep ediyor; bu talep, konaklama ve eğlence yapılarını dönüştürerek, kendi mekânsal karşılığını üretiyordu. Pera, çok boyutlu bir değişimden geçiyordu: Bir yandan yangınların yarattığı yıkımın ardından bölge modern malzeme ile yeniden inşa edilirken, bir yandan da artan ithalat ile tüketim kalıpları yön değiştiriyordu. Artık vitrin bakmak, gündelik hayatın neşeli bir etkinliğine dönüşmüş; şehrin sosyal yaşantısının bir parçası haline gelen pasajlar ve vitrinler, bir yandan da sınıfsal eşitsizliğin peyzajını oluşturmaya başlamıştı. Modern zamanları imleyen çeşitli eğlence, dinlence, seyir, temaşa alışkanlıkları ile beraber ortaya çıkan yeni boş zaman ihtiyaçları, kente dair farklı tahayyüllerin, maddi ve kültürel çatışmaların cisimleştiği yeni mekânlar doğurmuştu. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Pera, yerel ve uluslararası pek çok aktörün buluştuğu, şehrin dönüşüm seyrine yön veren trendlerin ve mücadelelerin kristalize olduğu bir süreç içinde, kendine özgü bir karakter kazanmıştı. Bu karakter, sonraki yüzyılda demografik yapının geçirdiği dramatik değişimden etkilenmiş olsa da, bölgenin dönüşümü için belirleyici olmaya devam etmişti. Pera, eğlence, dinlence ve seyir alışkanlıklarını etkilemeyi ve bu alışkanlıklardan etkilenmeyi sürdürmüştü.
Meşrutiyet Caddesi’nden bir kesitin (İstanbul Araştırmaları Enstitüsü ve Pera Müzesi binaları arasının) ele alındığı sergi, söz konusu mekân aralığının ürettiği referanslar üzerinden Pera’ya dair bütünsel bir bakış yakalamaya çalışıyor. İncelenen dönemin esas odağı, tüm göstergelerin en belirgin olduğu yüzyıl dönümü olmakla birlikte; aralığın zamansal sınırları esnek tutularak güncel bir okumaya imkân veriliyor. Küratörlüğünü Atölye Mil kurucuları Dilara Tekin Gezginti ve Eda Özgener’in yaptığı sergi, söz konusu ‘Aralık’ üzerinden, Pera’nın çok katmanlı kimliğini, mekânsal üretimler ve sanal gerçeklik teknolojileri aracılığıyla ziyaretçinin deneyimine açıyor.