Sanal Gerçeklik Mimariyi Nasıl Değiştiriyor?

Nüshet Çamuşoğlu / nushet@ekoyapidergisi.org
Yıllar içinde gelişen ve hayatımızda büyük bir yer edinen Sanal Gerçeklik, çeşitli sektörlerde sunduğu geniş imkanlarla sıkça kullanılır hale gelmiştir. Kullanıcıları bilgisayar tarafından oluşturulmuş ortamlara taşıyan sürükleyici bir teknolojidir. Farklı bir gerçekliğin inandırıcı bir yanılsamasını yaratmak için duyularımızı uyararak çalışır. Sadece bir ekrana bakmanın ötesine geçen bir teknolojidir; kullanıcıların sanal bir dünyaya adım atmalarını ve gerçek yaşam deneyimlerini yansıtacak şekilde etkileşime girmelerini sağlar.

Çeşitli sektörlerdeki uygulamalarıyla çığır açan bir teknoloji olan Sanal Gerçeklik (VR), mimarlık alanında da derin bir etki yaratıyor. Teknolojik gelişmelerin mimarlık sektöründe çeşitli kırılma noktaları yarattığı söylenebilir. Bazı araçlar yardımıyla oluşturulan 3D modeller, farklı bir gerçeklikte var olma kavramının belki de en temel kullanımıdır. Son dönemde VR hızla gelişmekte ve mimarlık üzerindeki etkisi gözlemlenebilmektedir.

VR denildiğinde akla ilk gelen ve belki de mimariyi deneyimlemede en çok kullanılan etki, mimarları ve paydaşları sanal bir ortamda birleştirerek yeni görselleştirme, deneyim ve iş birliği yolları sunmasıdır. Daha doğrusu kavramsal imgeler ve Walkthrough'lar bunun örnekleridir. Ancak aslında farklı konularda hızlı değişim ve gelişmelerin yaşandığı son yıllarda sanal gerçeklik mimariyi daha geniş bir perspektiften etkilemeye başladı ve etkilemeye de devam edeceği öngörülebilir.

Bu yazı, Sanal Gerçekliğin mimaride ne gibi değişiklikler, kolaylıklar ve faydalar sağladığını ve sağlamaya devam edebileceğini göstermeyi amaçlamaktadır. Kavramsal görselleştirmeden Yapı Bilgi Modellemesi (BIM) entegrasyonuna, inşaat planlaması ve güvenliğinden stres testi ve yapısal analize ve tarihi korumadan sürdürülebilir tasarım analizine kadar Sanal Gerçeklik mimariyi dönüştürüyor.

Kavramsal Görselleştirme ve İzlenecek Yol

Mimari projelerde konsept aşamasında oluşturulan modellerin üretimi de teknolojiyle birlikte gelişti. Mimarlar, müşteriler ve paydaşlar arasındaki iletişimi kolaylaştırmak ve fikirleri en doğru şekilde aktarmak için 3D modelleme yaygın olarak kullanılıyor. Bu modelleme araçlarının geldiği noktada konsept aşamalarında hızlı ve gerçekçi üretim ile binanın fotoğrafları daha bina inşa edilmeden gözlemlenebilir hale gelmiştir. Ayrıca Revit Live gibi program eklentileri de hazırlanan modeller içerisinde gezinti imkanı sağlayarak binaların mekansal olarak ekranda deneyimlenmesine yardımcı oluyor.

Statik renderlar ve izlenecek yollar, bir noktaya kadar, mimarların fikirlerini paydaşlara aktarmaları için etkili araçlardır. Ancak deneyimin tamamını ekrana aktarmak mümkün olmayabilir. Bu noktada sanal gerçeklik ve artırılmış gerçeklik teknolojileri devreye girerek hem mimarların hem de paydaşların binayı inşa edilmeden önce deneyimlemesine yardımcı olur. Bu aşamada sanal gerçeklik turları, kapsamlı deneyim sonrasında eksikliklerin tespit edilmesine ve farklı fikirlerin ortaya çıkmasına destek olabilir.

Mimari projelerde 3D deneyim ve gezinti yollarının kullanımının yaygınlaştığını görebiliyoruz. Teknolojik gelişmelerin desteğini projelerine yansıtarak VR ve benzeri deneyimler yaşatan ofislerin en bilinenlerinden birinin Foster + Partners olduğu söylenebilir. Applied R+D ekibi bu anlamda projelere katkı sağlıyor ve önemli bir rol oynuyor. VR ve AR teknolojilerinin yüksek kalitede sanal deneyimler yaratarak stüdyonun tasarım süreçlerine nasıl entegre edildiğini görmek mümkün.

İnşaat Planlaması ve Güvenliği

Bir binanın inşasında en kritik noktalardan biri, inşaat sürecinde oluşabilecek tehlikeli durumlardan korunmaktır. Bu noktada VR, planlanan inşaat süreci için bir simülasyon oluşturarak ortaya çıkabilecek potansiyel durumların ve çevresel faktörlerin etkilerinin görüntülenebileceği bir ortam yaratabilir. Bu tür kullanımlar sektörde gelişmekte olan ve yaygınlaştıkça ciddi felaketlerin önüne geçebileceği düşünülen yaklaşımlar arasında yer alıyor. VR, henüz maddi dünyada gerçekleşmemiş durumların sanal gerçeklikte deneyimlenmesini sağlayan bir teknolojidir ve çeşitli simülasyonlar yardımıyla önlem alınmasının önünü açmaktadır. Bu konuda bir örnek, projelerinde VR teknolojisini kullanarak sürükleyici deneyimler üzerine çalışan Skanska Construction. LaGuardia Havalimanı Merkezi Terminal B projesi gibi çeşitli projelerinde VR teknolojisini kullanan şirket, bu simülasyonlar yardımıyla olası sorunların sahada oluşmadan önce tespit edilmesine ve çözülmesine önem veriyor.

Yine inşaat planlaması noktasında VR, mimar ve mühendislerin fiziksel bir model yapmaya gerek kalmadan binanın gerilim testlerini ve yapısal analizlerini elde etmelerine yardımcı olabilir. Malzemelerin özelliklerinin detaylı olarak işlendiği sistemlerden sonra, olası olayların ve basınçların çeşitli yapı elemanları üzerindeki etkilerinin simüle edilmesi, gerilim testleri ve analizleri ile oluşabilecek sorunların farkına varılması ya da inşaat gerçekleşmeden gözlemlenebildiği için elemanların doğru anlaşılması için önemli adımlardan biridir. Sanal gerilim testleri yapmak, tasarımı optimize etmemize ve uygun malzeme kullanımını anlamamıza olanak sağlayabilir.

Sürdürülebilir Tasarım

Günümüzde önemli bir konu olan binalarda sürdürülebilirlik, birçok teknolojik aracın desteği ile yürütülen çalışmalardan biridir. Çeşitli modelleme ve analiz programlarında çevrenin binalar üzerindeki etkisi ve binaların çevre üzerindeki etkisi gözlemlenebilmekte ve bu şekilde projeler geliştirilmektedir. Bu noktada sanal gerçeklik yine deneyimlenebilen simülasyonlarla desteğini gösteriyor. Örneğin sanal gerçeklik yardımıyla binaların enerji tüketimi, gün ışığı, havalandırma, termal konfor gibi performanslarını gözlemlemek mümkün. Örneğin Autodesk'in Insight platformunun sanal gerçeklik ile entegre edilmesi, mimar ve mühendislerin sürdürülebilir tasarım kararlarını sanal ortamda gözlemlemesi ve bina performansını analiz etmesi için kullanılan platformlardan biri.

Malzeme seçimi, aydınlatma etkisi, havalandırma, ısıl performans gibi enerji verimliliği ile ilgili ekrana bakarken gözden kaçabilecek detaylar sanal gerçeklik ortamında deneyimlenerek fark edilebilir ve buna göre optimizasyon gerçekleştirilebilir. Ayrıca rüzgar, yağmur, kar gibi hava koşullarının bina üzerindeki etkileri etkin bir simülasyon ile gözlemlenerek olası durumlara karşı önlem alınabilir, bina dayanıklılığı görülebilir, bina ömrü ve bakımı buna göre planlanabilir.

Tarih ve Kültürel Mirasın Korunması

Sanal gerçekliğin tarihi koruma ve kültürel miras alanında kullanımı giderek yaygınlaşan, tartışılan ve farkına varılan bir konudur. Tarihi açıdan değerli yapıları kaybetmemek kültürlerin değer verdiği bir konudur. Malzemelerin ve yapıların bozulmasının kaçınılmaz olduğu bir dünyada, bu yapıların bakım ve restorasyon yoluyla korunması için sıklıkla çaba gösterilmektedir. Bu noktada sanal gerçekliğin devreye girmesi, bu yapıların alternatif bir gerçeklikte sonsuza kadar var olabileceği ve deneyimlenebileceği bir ortam yaratma potansiyelini ortaya koyuyor.Sanal gerçekliğin tarihi koruma ve kültürel miras alanında kullanımı giderek yaygınlaşan, tartışılan ve farkına varılan bir konudur. Tarihi açıdan değerli yapıları kaybetmemek kültürlerin değer verdiği bir konudur. Malzemelerin ve yapıların bozulmasının kaçınılmaz olduğu bir dünyada, bu yapıların bakım ve restorasyon yoluyla korunması için sıklıkla çaba gösterilmektedir. Bu noktada sanal gerçekliğin devreye girmesi, bu yapıların alternatif bir gerçeklikte sonsuza kadar var olabileceği ve deneyimlenebileceği bir ortam yaratma potansiyelini ortaya koyuyor.

Bu noktada Sanal Gerçeklik, mevcut kültürel varlıkların dijital ikizlerini tüm kullanıcılara açmakla kalmıyor, aynı zamanda yeniden inşa edilmemiş antik yapıların geçmişte nasıl göründüğünü deneyimleme fırsatı da sunuyor. Sanal gerçeklik, bireylerin fiziksel olarak ulaşılamayan tarihi yerleri ve simge yapıları bile ziyaret edebilmelerini sağlıyor. Sanal turlar sayesinde insanlar antik alanları gezebiliyor, müzeleri görebiliyor ve arkeolojik alanların geçmişte nasıl bir his uyandırdığını deneyimleyebiliyor. Dijital ikizleri 3D tarayıcı ile detaylı bir şekilde oluşturulabilen bu yapılar, geleceğe aktarılmaları için bir yöntem olarak kullanılıyor ve sanal gerçeklikte deneyimlenme fırsatı sunuyor.

Bu konudaki gelişmeler hızlanarak devam ederken, Open Heritage Projesi aracılığıyla açık erişimle hazırlanan bazı yapıları deneyimlemek de mümkün.