Seddülbahir Kalesi’nin Sürdürülebilir Restorasyonu

Nüshet Çamuşoğlu / nushet@ekoyapidergisi.org
Proje çok paydaşlı bir ekip tarafından, Gülsün Tanyeli, Lucienne Thys-Şenocak, Rahmi Nurhan Çelik ve Haluk Sesigür danışmanlığında yapıldı. Restorasyon projesinin müellifi Arzu Özsavaşçı (AOMTD), tarihi yapıların korunması ve estetik bir anlayışla yeniden işlevlendirilmesi üzerine çalışıyor. Yeniden kullanım projesinin müellifi Y. Burak Dolu (KOOP Mimarlık) ise, mevcut yapıların modern ihtiyaçlara uygun hale getirilmesi ve sürdürülebilir çözümler geliştirilmesi konularında uzmanlaşıyor.

Çanakkale Yarımadası'nın ucundaki Sedd el Bahr köyünde yer alan Seddülbahir Kalesi, ilk olarak 1656 yılında inşa edilmiş, I. Dünya Savaşı ve sonraki depremler sırasında büyük zarar görmüş.

KOOP Architects’in yürüttüğü bu yenileme projesi, Dezeen Awards 2024'te "miras projeleri" kategorisinde finale kalmış. KOOP Architects’in projesi, kaleyi açık hava müzesi olarak yeniden işlevlendirirken, geri alınabilir müdahalelerle sergi alanları sunuyor. 

Stüdyo, "Müze ve alanın restorasyonunda yol gösterici kavram, I. Dünya Savaşı’nın yıkımını hatırlatırken barış üzerine düşünmeye imkân tanıyan bir mekân yaratmaktı. Yarımadada, burada yapılan savaşların şiddetli yıkımını hatırlatan pek az şey kaldı.” dedi.

Alanın çeşitli dönemlerden yapıları, yeni tasarlanan metal rampalarla erişilebilir hale getirilidi, çevredeki taş duvarlar ve dairesel kuleler özgün mimari dokuyu koruyor.

Kalenin ana kapısı ve kubbeli yapısı yok olduğundan, arşiv kaynaklarına dayanarak kafesli ahşap formlar inşa edildi. 1960’lardan kalma beton kışla yapısının izlerini taşıyan yeni müze binası, büyük cam cephesiyle modern bir estetik sunarken yerel taş işçiliğiyle tarihi dokuyla uyum sağlıyor.

KOOP Architects, "Bu yapı, Osmanlı döneminde sultanın sarayındaki kadınların mimariye katkısını da vurgulayan sergiler içeriyor. Yeni müze binasının taş işçiliği, kalenin önceki aşamalarında kullanılan büyük kireç taşı bloklarına benziyor. Bu, tarihi duvarlarda kullanılan orijinal ahşap bağlantı sistemi için farklı bir yorumu temsil ediyor ve müzenin görsel etkisini azaltıyor.” dedi.

Kuzeydoğuda, 1940'lı yıllardan kalma terk edilmiş bir okul binası restore edilerek sözlü tarihlerin sergilendiği bir alan ve bir el sanatları merkezi olarak uyarlandı.  Ayrıca, bilet gişesi ve hediyelik eşya dükkanı, kalenin duvarlarının kenarında yer alan bir meydana bakıyor. 

KOOP Architects'in bu projesi, tarihi yapıların korunması ve yeniden işlevlendirilmesine yönelik başarılı örneklerden biri. Bu çalışmalara örnek olarak, İspanya'da Fuses Viader Arquitectes tarafından müze ve otele dönüştürülen 19. yüzyıldan kalma bir kale ve Londra'daki 16. yüzyıl kalıntılarını koruyan Shakespeare Müzesi verilebilir.