Sürdürülebilir Şehirler için Bir Model; Curitiba

Curitiba, altı kategoriye ayrılan sürdürülebilirlik başarılarıyla en iyi tanınan şehirlerden bir tanesi. Bu kategoriler: bütünleşmiş şehir planlaması, etkili toplu taşıma sistemi, bölgesel çevreci bilinçlendirme, yaya ve halkın şehir içinde öncelikli olması, sosyal adalet ve bölgesel atık yönetimi sistemlerinin kurulmuş olması.

Curitiba, Brezilya’nın Parana eyaletinin başkenti. 1530 yılında bir altın madeni olarak bulunduktan uzun bir süre sonra, 1812’de, resmi olarak kasaba ilan edildi.

Şehir, deniz seviyesinden 932 metre yükseklikte bir platoda yer alıyor. Curitiba nemli ve ılık deniz iklimine sahip. Şehirde 432.17 km2 yüzölçümünde, 1.8 milyon kişi yaşıyor.

Curitiba, altı kategoriye ayrılan sürdürülebilirlik başarılarıyla en iyi tanınmış şehirlerden bir tanesi. Bu kategoriler: bütünleşmiş şehir planlaması, etkili toplu taşıma sistemi, bölgesel çevreci bilinçlendirme, yaya ve halkın şehir içinde öncelikli olması, sosyal adalet ve bölgesel atık yönetimi sistemlerinin kurulmuş olması.

Küçük değişikliklere dayanan bütünleşmiş şehir planlaması

1854’te Parana’nın başkenti ilan edildiğinden günden bugüne Curitiba şehrinde, kontrolsüz büyümeyi önlemek için master planlar hazırlanmakta. İlk şehir planı 1940’ta Fransız Birliği’nin ortak kurucusu olan Alfred Agache tarafından hazırlanmıştı. Plan yıldız şeklinde dizilmiş bir takım bulvardan oluşuyordu, halk hizmetlerinin çoğu şehir merkezindeyken başka bir yerde endüstriyel bir bölge ve sanitasyon tesisleri konumlandırılmıştı.

1964’te Jamie Lerner, Universidad Federal Do Parana’dan bir grupla beraber, çarpık kentleşmeye karşı önlemler, şehir merkezindeki trafiğin azaltılması, tarihi bölgelerin korunması, ucuz ve kullanışlı toplu taşıma sistemi kurulması gibi Curitiba’nın şehir planlaması için bazı amaçlar uğruna çalıştı.

2010 yılında şehir “Sürdürülebilir Şehir Ödülü’nü aldı. Bu başarıyı elde etmesindeki en önemli etkenler; bütünleşmiş şehir planlaması yapılması ve amaçlara uygun pratik tasarım çözümleri geliştirilmesiydi. Şehrin büyümesi kısıtlanırken şehir merkezindeki çoğu yollar trafiğe yarı kapalı hale getirildi ve yaya yolları yeniden düzenlendi.

Curitiba’da sadece ulaşım yolları üzerinde yüksek katlı konut binalarının kullanımına izin veriliyor. Bir bölgenin kat yüksekliği limiti o bölgenin ulaşım olanaklarına bağlı olarak düzenleniyor. Şehrin batısında, deniz kıyısında yeni bir endüstriyel alan kuruldu, burada aynı zamanda düşük gelirli aileler için toplu konutlar da yer almakta.

Etkili Toplu Taşıma Sistemi

Curitiba’nın gelişiminde otobüslerle sağlanan halka açık ulaşım sisteminin önemli etkisi olmuş. Ulaşımda otobüs kullanılmasının nedeni ise düşük maliyeti ve üretiminin kolaylığı olmuş. 1974’ten 1982’ye kadar olan 8 yıllık dönemde otobüs sistemi iki şeritten beş anayola çıkartılmış ve bu yolların hepsi şehrin etrafında bir yıldız oluşturuyor.

Otobüs sistemi üç çeşit otobüs için üç renkle kurulmuş (hızlı otobüsler için kırmızı, bölgeler arası otobüsler için yeşil ve geleneksel otobüsler için sarı). 1980’de RIT’in (Rede Integrada de Transporte: Bütünleşmiş Ulaşım Ağı) kurulması sayesinde şehrin herhangi iki noktası arasında sadece bir ücret ödeyerek ulaşım sağlanabiliyor. İnsanlar otobüs biletleri için duraklarda ödeme yaparak kolay, hızlı ve ucuz ulaşım sağlayabiliyorlar. Bu sistem Curitiba nüfusunun %85i tarafından kullanılıyor.
Nüfus 1974’ten beri iki katına çıksa da trafik %30 azalmış. Sistem aynı zamanda yakıt kullanımı ve hava kirliliğini azaltırken, kent ulaşımında çevresel kayıpları da engelliyor.

Bölgesel çevre duyarlılığı ve halkın katkıları

1970’lerin başında, Brezilya’nın büyük sanayilerle tanıştığı yıllarda, Curitiba’nın sadece çevreye zarar vermeyen endüstrileri bünyesine dahil etmesinin kararı alınmış. Aynı zamanda da Golf Sahası adında geniş yeşil alanlara sahip endüstriyel bir bölge yaratılmış. Projeleri yeşil alan içeren inşaatçılar vergi muafiyeti kazanıyorlar. Brezilya’nın ekolojik başkenti sayılan Curitiba halkı yılda 1.5 milyon ağaç dikerek, dünyanın şehir halklarına örnek olacak bir bilinci ortaya koyuyor.

2010 yılında her birey için 52 metrekarelik yeşil alan yaratmak amacıyla şehrin yeşil alanlarını korumak ve geliştirmek için özen gösterilmeye başlanmış. Bu yeşilleşme stratejisi çevreci vizyon ve halk katılımı ile sağlanmış.

Bölgesel Atık Yönetim Sistemi

Atık yönetim sistemlerini çevreci ve sosyal amaçlarla birleştirmek Curitiba’ya çok disiplinli bir sürdürülebilirlik anlayışı kazandırmakta. “Çöp olmayan çöp” programıyla şehrin çöplerinin %70’i halk tarafından geri dönüştürülüyor.

Şehrin kağıt geri dönüşümü yılda 1200 ağacın kesilmesini önlüyor. Çöp satın alımı (yeşil dönüşüm) programı sosyal ve çevreci kazançlarla ilgileniyor. Çöp toplama araçlarının ulaşamadığı, düşük gelirli aileler çöp poşetlerini mahalle merkezlerine getirip bunları bilet, gıda ve tarım eşyalarıyla değiştiriyorlar. Bu şekilde sokaklarda ve nehirlerde daha az çöp, daha az hastalık oluyor. Yoksullar için iş potansiyelleri doğuruyor. Çocuklar için düzenlenmiş benzeri bir programda ise çöpler; okul eşyaları, çikolata, oyuncak ve gösteriler için biletlerle değiştiriliyor. Bu strateji çevreci sorumlulukları geliştirirken sosyal ve ekonomik sorunların da çözümüne yardımcı oluyor.

Curitiba’nın kanalizasyon arıtma sistemi bölgedeki göletlerin su yenileme sistemlerinde kullanıyor. Bu sistemle mevsimsel taşkın ve seller önleniyor. Parklardaki yeni göller de taşkın ve sellerin önlenmesinde yardımcı oluyor.

Halk önceliği ve miras binaların yenilenmesi

Curitiba’da şehir merkezindeki eski binaların yenilenmesine 1970’li yıllarda başlanmış. Eski binalar yenilenerek başka amaçlar için kullanıyor. Curitiba’nın bir çok tarihi binası günümüzde alışveriş merkezi, tiyatro, yaratıcılık merkezleri, kültürel birikim merkezleri ve müze görevi görüyor.

Sosyal adalet, hayat kalitesi ve halk sağlığı

Curitiba Belediyesi’nin başlıca amacı şehirde yaşam kalitesini artırmak. 1980 yılından beri çalışan bir proje olan Faróis de Saber (Bilgi Deniz Fenerleri) projesi ile içlerinde kütüphane, internet merkezi ve diğer sosyal kaynaklarla halka eğitim veren merkez oluşturulmuş. İş bulma programları ve sürdürülebilir gelir prensipleri belediyenin her yerinde uygulanıyor. Sosyal programlar ile çoğunlukla yoksullara odaklanılıyor, bu şekilde sosyal adalet konusunda gelişim kaydediliyor. Şehrin halka açık konut programı olan Novo Bairro (Yeni Mahalle) ile 50,000 aileye ev kazandırılmış.