Dikey Yeşillik: Kentsel Peyzaj Üzerindeki Etkiler

Kentsel yoğunluğun artması ve arazi kullanılabilirliğinin azalmasıyla birlikte tüm dünyada kentlerde dikeyleşme olgusu yoğunlaşmıştır. Binaların dikey büyümesi, mimarlar ve şehir plancıları için genellikle bölücü bir konudur. Benzer şekilde, birçok girişim, kentsel alanlarda bitki örtüsü kullanımını teşvik etmek için dikey boyutta birçok çalışma yapmaktadır. Dikey bahçeler, çiftlikler ve ormanlar, çatı sebze bahçeleri ve kentsel tarım için yükseltilmiş yapılar, her biri kendine özgü özellikleri, şehir ve şehir sakinleri üzerinde belirli etkileri olan bitki yetiştirmede birçok dikeyleştirme olasılığından bazılarıdır.

Peki dikeyleştirme şehirleri daha yeşil yapmak için ideal çözüm mü? Bu eylemin kentsel alanlardaki etkileri nelerdir? Ayrıca, doğrudan yerde yetiştirilmesini teşvik etmek yerine dikey çözümler benimsendiğinde kentsel bitkilerin hangi faydaları kaybedilir?

Dikey Yeşillik Projeleri

Tokyo ve New York gibi sınırlı kullanılabilir arazilere sahip şehirlerde, dikey çiftlikler ve yeşil çatılar, gıda üretmek ve gıda güvenliğine katkıda bulunmak için yetersiz kullanılan alanlardan yararlanmada oldukça yararlıdır. Dikey yeşilcilikle, New York'ta yalnızca gıda üretmekle kalmayıp, aynı zamanda birçok kirleticinin şehir nehirlerine ulaşmasını önlemeye yardımcı olan bir sistemde her yıl binaların tepesinde 36 tondan fazla organik sebze yetiştiriliyor. Bunun gibi başka bir örnek olarak, Japonya'nın başkentinde Sorado Çiftliği projesi tren istasyonlarının çatılarına halka açık meyve bahçeleri inşa etti ve bir ofis binası cephesini dikey bir çiftliğe dönüştürdü.

Bu tür projeler, farklı bitki türlerinin, insan tüketimi için olsun ya da olmasın, doğrudan yerde yetiştirmekten farklı olarak başka şekillerde nasıl yetiştirileceğinin örnekleridir. Dikey yeşillik, yapıya, türe ve yerleştirildiği bağlama bağlı olarak farklı konfigürasyonlar alabilse de, tüm bu çözümlerin ortak noktası, mümkün olduğunca az yatay alan kaplamasına rağmen açık yeşil alanların optimizasyonunu sağlamalarıdır. Bu anlamda, bitkilerin kentler üzerindeki etkileri zaten yaygın olarak kabul edilen dikeylik yoluyla yeni bir boyut kazanıyor. Bu alternatif yetiştirme yöntemleri, diğer birçok olumlu etkinin yanı sıra; ısı adalarını azaltmak, biyoçeşitliliği artırmak, gıda güvenliğini artırmak, hava kalitesini iyileştirmek, CO2 emisyonlarını azaltmak için de kullanılmaktadır.

Dikey ormanlar, bitkilerin bir binanın yüksekliği boyunca ekildiği ve giderek daha popüler ve başarılı hale geldiği, uluslararası sürdürülebilirlik ve yenilik mühürlerine ulaştığı yeşil alanların dikeyleştirilmesinin bir başka örneğidir. Milano'daki İtalyan ofisi Boeri Studio'nun bir projesi olan Bosco Verticale (2014), dünyada inşa edilen ilk dikey orman projesi olarak kabul ediliyor. Bu proje, halihazırda Deutschen Architekturmuseums tarafından Uluslararası Yüksek Bina Ödülü (2014) ve Konsey tarafından ödüllendirildi. Bunun yanı sıra, bu bina, Yüksek Binalar ve Kentsel Habitat (CTBUH) için dünyanın en iyi yüksek binası olarak kabul edildi (2015).

Dikey Yeşilliğin Avantajları

Bitkilerin binanın iç mekanları ve şehir için faydalarına ek olarak; Bosco Verticale, yıl boyunca yaprak renklerinin çeşitliliği ile de öne çıkıyor ve çok benzersiz bir görsel etki yaratıyor.

Dikey bahçeleri kullanımı birçok avantaja sahip olsa da, toprak drenajı, heyelan riskini azaltma ve gölgeli alanlar sağlama gibi yeşil alanların şehirlere getirebileceği temel faydalardan bazıları, yerden yükseltilince kaybedilir. Bununla birlikte, bu durum dikey yeşilliğin uygulanmaması veya teşvik edilmemesi gerektiği anlamına gelmez. Daha ziyade, dikey yeşillik zemin seviyesinde daha fazla fayda sağlamak ve şehirleri terimin en geniş anlamıyla "daha yeşil" yapmak için tek başına yeterli değildir.

Mimar Lloyd Alter, bu yeşillik modelinin, büyük yüksekliklerdeki hava koşulları ve ara sıra kök büyümesi için alan eksikliği nedeniyle ağaçların sağlığını etkileyebileceğine dikkat çekiyor. Bu nedenlerden dolayı, bu uygulama, ağırlığı desteklemek ve büyüme için yer sağlamak için uygun yapılarla dikkatlice düşünülmelidir. Alter, bunun ekiciler için beton yapımında salınan CO2'nin destekledikleri ağaçlar tarafından asla tam olarak emilemeyeceği bir duruma yol açabileceğinden şüpheleniyor.

"Bir insan, o kadar çok alanda 1400 dolar değerinde yiyecek yetiştirebildiği zaman, bir arabayı park etmek için 200 fit karelik bir alanı işgal etmesi suç sayılır. Peki bu hakkı arabalara kim verdi? Çatılarda ve sokaktaki yatay alanı doğru kullansaydık, belki de dikey ormanları ve çiftlikleri düşünmemize gerek kalmazdı.”

–Lloyd Alter Gökdelenlere Ağaç Dikerken: Lloyd Alter ile Bir Röportaj

Dünyanın küresel karbon emisyonlarının dörtte üçünden sorumlu olan şehir merkezleri, gezegen üzerindeki çevresel etkilerin azaltılmasında kesinlikle öncü bir rol oynamalıdır. Birçok mimar ve şehir plancısı, şehirlerde daha fazla yeşil alanı teşvik etmek ve sakinlerine olumlu etkiler yaratmak için bir alternatif olarak dikeyleşmeye çekildi. Böylece çok sınırlı araziye sahip, giderek daha yoğun şehirler için yenilikçi çözümler önerdilar. Bu anlamda dikeylik, yapılı çevrede yeşillik sağlamak ve bitkisel üretimi optimize etmek için iyi bir yol olabilir; ancak yer seviyesindeki kentsel yeşil alanların avantaj ve faydalarının yerini almaz.