Sürdürülebilirlik yerine ‘düşük çevre etkisi’ diyelim...
Bill Dunster
ZEDFactory Kurucusu / Hons(Edin) / OBE Başkanı
Satın alabileceğiniz 100 konutluk bir ‘yeşil köy’ olarak tanımlayabileceğimiz BedZed, mecazi anlamıyla ‘yeşil yaşama giden yol’ Cesur bir girişim olan , tam teşekküllü bir ‘sistematik çevre tasarımı’. BedZed’i; yapı ve yerleşimlerin çevreye etkisini en aza indirmek ve enerji tasarrufunu optimize etmek amacıyla her şeyi kucaklayan bir yaklaşımla hazırlanmış entegre bir sistem olarak tanımlayabiliriz.
Bill Dunster Kimdir ?
Düşük enerji ve sürdürülebilir kalkınma konusunda uzmanlaşmış İngiliz Mimar Bill Dunster, ZEDFactory firmasının kurucusudur.
Bilinçli tasarımın azalmaya başladığı “hippi” rüzgarının son dönemlerinde, 1978 yılında, Edinburgh Üniversitesi’nde üniversite hayatına başlayan Bill Dunster, ekolojik mimari ile daha o yıllarda tanıştı.
Özellikle binaların ilk tasarım kabuğunda güneş enerjisi sistemlerinin entegre edilmesi onu sonsuz büyüledi. Mezun olduktan sonra bir süre İskoç yerel sosyal projelerde çalıştı. Daha sonra girdiği Hopkins and Partners’da uzun yıllar çalıştıktan sonra güneye dönerek kendi firmasını kurdu.
ZEDFactory’nin oluşmasından önce, Bill, Michael Hopkins and Partners’da “Nottingham Üniversitesi Kampüsü” üzerinde çalışmaktaydı. Kampüste yaptığı düşük enerji ve sürdürülebilir kalkınma çalışmaları üzerine Nottingham Üniversitesi Jubilee Kampüsü’nün 2001 yılında HM Kraliçe tarafından RIBA Sürdürülebilirlik Ödülü alması üzerine Bill, Builder Magazine dergisi tarafından ‘Britanya’nın En Yeşil Mimarı’ olarak adlandırıldı.
Bill, ayrıca Portcullis House’un cephe tasarımı ve çevresel stratejisini geliştirdi. Bu çalışmayı, Arup, CSTB Nantes, Christian Bartenbach ve Conphoebus gibi Avrupa’nın lider çevresel danışmanlık firmaları ile çalıştığı 4 yıllık bir araştırma takip etti. Bill Archietctural Association ve Kingston Üniversitesi’nde öğretim görevliliği yaptı ve dünyada pek çok seminer ve konferansa konuşmacı olarak katıldı. 1995 yılında Bill, düşük enerjili yaşama/çalışma ünitesi prototipi olan ve hala ailesiyle birlikte yaşadığı kendi evini, Hope House’u inşa etti.
Konuşmalarınızda sürdürülebilirlik yerine düşük çevre etkisini vurguluyorsunuz. Bunu biraz açıklayabilirmisiniz bize...
Evet, sürdürülebilirlik kelimesini kullanmaktan kaçınıyorum çünkü insanların kafasını karıştırıyor. Hiçbir anlamı yok bence ve keşke insanlar da kullanmayı bıraksa... Bence Dünya üzerindeki gerçek etkilerden bahsetmeliyiz; karbon ayakizimizden, iklim değişimlerinden ve iklim değişimine adaptasyonumuzdan… Sürdürülebilirlik yerine “düşük çevre etkisi” diyebiliriz buna, bence sürdürülebilirlik anlamını yitirdi.
Hatta bununla ilgili bir projemiz var. WWF için amatör bir tur düzenliyoruz ve bu turda bir binayı enerji tasarruflu olarak yeniden yapıyoruz. Burada konutlar dışında galeriler de bulunuyor ve aynı zamanda bazı kültürel aktiviteler de yapılıyor. Örneğin buradaki restoranın açık mutfağında halktan insanlar yemek yapabiliyor. Proje kapsamında düşük karbonun özellikleri ile ilgili eğitsel gösteriler de yapılıyor. Çoğunlukla yenilenebilen kaynaklar kullanılarak, kültürel ve davranışsal değişim sağlanması hedefleniyor. Ayrıca ilerleyen süreçte burada moda gösterileri yapılacak. İç mimarisini ve tasarımlarını sanat öğrencileri üstlenecek. Bu projede, bir oluşumun nasıl yapılabileceğini yeniden düşünüyoruz ve bu çok heyecan verici. Hem de o kadar heyecan verici bir fikir ki düşük ekolojik ayakiziyle neler yapabileceğinizi görebileceksiniz.
Tabi hemen aklımıza “neden inşaat endüstrisinde bu yöntemler tercih edilmiyor?” diye sormak geliyor ama maalesef bunun bir cevabı yok…
Biz buna cevap olarak bir ev inşa ettik ve bunu yapmamız insanlara “BedZed”i yaratmak için gereken cesareti verdi. BedZed’in uygulanması ise diğer konut firmalarına daha çok sosyal konut yapma cesaretini verdi. BedZed Birleşik Krallık’ın en büyük karma kullanımlı sürdürülebilir topluluklarından biri olan One Planet Topluluğu programı için prototip olarak kabul edilebilir. Sürdürülebilir bir toplum oluşturmada yeşil binalara kıyasla hem yaşam hem de altyapı olarak çok daha düşük çevre etkili.
Eğer BedZed hakkında hiçbir şey bilmeyen biri size Zed düşüncesinin ne olduğunu sorsa nasıl açıklarsınız?
Alışılagelmiş alternatifleri kullanarak daha kolay ve daha az çevre etkili bir yaşam biçimini uygun kılan bir hayat tarzı diyebilirim. Ayrıca, size sunduğumuz altyapı ile çalışmaya hazırsanız eğer, gerçekten oldukça şaşırtıcı şeyler de elde edebilirsiniz. Karbon nötr bir yaşamın mümkün olduğu, bir takım girişimlerin tamamlandığı bir yaşam alanı. Bu, sadece bir mimari tasarım değil; tüm sistemin birlikte çalıştığı bir yaşam biçimi. Kullanılan güneş enerjisi sistemleriyle, elektrikli arabalar ve yerel organik çiftliklerden gelen organik gıdaların satıldığı dükkanlarıyla bir bütün olarak düşünebilirsiniz....
Bu sistemin yada sistematik yaklaşımın kökeni neydi?
Bizim oluşturduğumuz ve temelde pek çok ayrıntının bulunduğu, benzeri olmayan bu spesifik tasarımın kökeni aslında daha önce yaptığımız ve kendi evimiz olan Hope House’a dayanıyor. Onun geliştirilmiş hali aslında. Son halini alması ise yaklaşık on yıl sürdü. Proje; Arup’un, Gardiner’ın ve Theobald’ın da metraj şefi olan Chris Twinn’in katılımı ve BioRegional’dan Pooran Desai’nin desteğiyle tamamlanmış oldu diyebilirim.
Bu, bir tutkuydu bizim için... Tek başına yapılabilecek bir şey değildi. Spesifik bir grubun aynı anda ve aynı yerde bir araya gelerek gerçekleştirdiği bir çalışmaydı. Farklı disiplinlerden gelen bu oyuncular olmasaydı bunu başaramazdık diyebilirim.
1995 yılında inşa ettiğiniz ve kendi eviniz olan Hope House ile bu evler arasında ne gibi farklılıklar var?
Aslında 20 yıl kadar zaman farkı var… ama parçaların çoğu aynı, sadece bu parçaların kurulumu farklı. Tabi bu süre zarfında teknoloji gelişti ve fiyatlar büyük ölçüde düştü. Ayrıca güzel olan; bir probleme 20 yıl boyunca odaklanıp, farklı çözümler üretip uygularsanız, bu işte mükemmelleşmiş olmanız.
Bu evlerin geleceğin evleri olduğunu söyleyebilir miyiz?
Bizce öyle, eğer Türkiye yeşil yapıları kolaylıkla heryerde yapmayı istiyorsa bu evler büyük bir fırsat. Enerji tasarruflu ve düşük maliyetli yapılar bunlar… Düşük karbon ayakizi bir çok kişi için önemli olsa bile herkes için aynı ölçüde önemli olmayabilir. Ancak enerji tasarrufu ve düşük maliyetler herkes için önemli. Özellikle BedZed geleceğin kent tasarımıyla ilgili. BedZed; hektar başına 120 ev düşecek şekilde tasarlandı. Örneğin Çin’de yaptığımız proje, İstanbul’dan çok daha yüksek binalara ihtiyaç duyularak yapıldı ve Çin’deki solar kentte hektar başına 300 ev düşüyor.
Peki, sizce projeniz İstanbul’da gerçekleştirilebilir mi?
Size bu işi nasıl yaptığımızı kısaca anlatabilirim. Öncelikle farklı organizasyonlar kullanmanız gerekli ve farklı aerodinamiklere ihtiyacınız var. Hava akışını, kentsel ısı adalarını, solar radyasyonu anlamalısınız, bunların yükseklikle birbirilerine etkilerini de, yer şekillerini ve ulaşımın değişik yollarını da çalışmalısınız. Bu karmaşık fikirlerin hepsinin bir pakete konulması gerekiyor; -trafik mühendisleriyle ya da devletin atadığı çevre mühendisleriyle yapamazsınız bunu- bir takımın bütün tasarımı üstlenmesi gerekiyor, diğer türlü olmaz. İstanbul’un üzerinden uçarkan sıra sıra kentleşmiş konutlar gördüm ve hiçbir kent tasarımı, ulaşım kolaylığı görünmüyor. Çok inşaat yapılıyor ama akıllıca bir planlama yok gibi...
Son olarak ZedRoof ürününüzden bahseder misiniz?
Biz çoğunlukla yenilikçi ekolojik tasarımlara ağırlık veriyoruz. ZedRoof güneş enerjisi panelleri gibi... Sektörde bu kadar kişi bunu yaparken daha çok panel yapmaya gerek var mı ve bu panelleri diğerlerine göre ne daha iyi, daha hesaplı yapıyor?” diye sorduk kendimize. Bu panelleri dayanıklı malzemelerden yapmalıyız, saydam olmalı, cam gibi, ve aynı zamanda su geçirmez olmalı… ayrıca aşağıdan bakınca ışık süzmeleri güzel gözükmeli, daha sonra cepheler ya da bir çatıda yağmur ekranıyla kaplanmalı...
Bunlar olunca güneş enerjisi paneli, sadece bir panel olmaktan çıkıyor, binanın cildinin bir parçası oluyor ve biz bunu çok ucuza yapabiliyoruz.