20 Mart 2023

Teknik Meseleler: Ahşabınızı Tanıyın

NEIL SUMMERS

“Ahşap” inanılmaz derecede değişken bir malzemedir ve bu çeşitlilik nedeniyle terim olarak bazen yanıltıcıdır, çünkü aradığınız her özelliğe cevap verebilecek tek bir ahşap türü yoktur. Ahşap ağaçlarda yetişir ya da daha doğrusu Amerika’da bilindiği gibi kesim işleminden geçip ahşaba dönüştürülmeden önce o ağacın uzun yıllar boyunca büyümesinin nihai ürünüdür.

Ahşapla ilgili fırınlama ve rötuş gibi farklı işlem süreçlerini ve yöntemlerini tartışmadan ya da Kuzey Amerika sertağaçlarını daha ayrıntılı bir şekilde tanımlamadan önce, bir malzeme olarak ahşabın farklı yönleri ve özellikleri hakkında bilgi vermek amacıyla tasarlanmış bir dizi teknik makalenin ilkiyle ‘Teknik Meseleler’ köşemize hoş geldiniz. Bu ilk makalemizle, ahşabın nasıl oluştuğunu, sert ve yumuşak ağaçlar arasındaki temel farkları ve dünyadaki farklı yetişme bölgelerini açıklamaya çalışacağız.

Bir Malzeme Olarak Ahşap

Gezegende yetişen kelimenin tam anlamıyla binlerce farklı ağaç türü vardır ve her biri, farklı son kullanımlar için uygun şekilde farklı nitelik ve özelliklere sahip ahşap üretir. Bu özellikler tek bir tür içinde biraz değişiklik göstermekle birlikte bazen ahşap türleri arasındaki farklar ‘elmayla armut gibi’ çok büyük de olabilmektedir. Dünyada bugüne dek keşfedilmiş en az 60.000 farklı ahşap türü bulunmaktadır ve bu türlerin yalnızca küçük bir kısmı dünya çapında ticari olarak işlem görmektedir.

AHŞAP, GEZEGENDEKİ MİLYARLARCA AĞAÇTA DOĞAL OLARAK YETİŞİR VE BU AĞAÇLARIN HEPSİNDE ANA BİLEŞEN SELÜLOZ ADI VERİLEN ORGANİK BİR MADDEDİR.

Ancak burada anlaşılması gereken önemli bir husus, bunların belirli bir amaç veya kullanım göz önünde bulundurularak işlem gördüğüdür. Çürümeyecek veya böcekler tarafından saldırıya uğramayacak dayanıklı bir ahşaba ihtiyacınız olabilir ya da mobilya imalatı için bir ahşap seçerken görünüm önem taşıyan bir faktördür veya basit yapısal uygulamalar için daha düşük maliyetli bir keresteye ihtiyaç duyabilirsiniz. Her durumda bu farklı uygulama türleri için muhtemelen farklı bir ahşap türü seçersiniz. Bu yüzden tam olarak ne tür bir ahşap aradığınızı anlamak ve belirlemek önemlidir.

Ahşap, gezegendeki milyarlarca ağaçta doğal olarak yetişir ve bu ağaçların hepsinde ana bileşen selüloz adı verilen organik bir maddedir. Ağaç doğal bir kimyasal fabrikasıdır ve kök sisteminden çekilen su ile havadan emilen karbondioksitin birleşimiyle oluşan karbonhidratlardan selüloz üretir. Bu ustaca kimyasal sürecin çok faydalı bir yan ürünü de ağacın atmosfere geri saldığı oksijendir.

Selüloz aslında karbon elyafın doğal bir formudur ve ahşaba, ağırlığına oranla çok yüksek mukavemet özellikleri kazandırır. Aslında, ahşabın gerilimde ağırlıkça çelikten daha güçlü olduğu kanıtlanmıştır. Ahşap endüstrisi ile herhangi bir şekilde ilgiliyseniz, ahşap türlerini kategorize etmek için kullanılan iki temel alt bölüm olan ‘sert ağaç’ ve ‘yumuşak ağaç’ terimlerine aşinasınızdır. Görünüşte tanımlayıcı olan bu terimler, bir sert ağacın gerçek anlamda ‘sert’ veya aynı şekilde bir yumuşak ağacın ‘yumuşak’ olduğu anlamına gelmez. Örneğin, yumuşak ağaçlar ile sert ağaçlar arasındaki klasik yanılgı, dünyanın en yumuşak kerestelerinden birini üreten balsa ağacının (Nil Vadisi’nde yetişen açık renkli ve değerli ahşabı olan bir ağaç türüdür) aslında bir sert ağaç olduğu gerçeğidir. Bu bağlamda iki terim aslında ağacın ürettiği ahşapla değil, kendisiyle ilgilidir.

Öte yandan yumuşak ağaçlar temelde kozalaklı ağaçlar olarak tanımlanır ki bunlar iğne benzeri yaprakları olan ve büyük ölçüde korunmasız tohumlara sahip kozalaklar taşıyan ağaçlardır. Yumuşak ağaçlara örnek olarak Güney Sarı Çamı (SYP) verilebilir. Sert ağaçlar, çeşitli şekil ve boyutlarda düzgün bir şekilde tanımlanmış yaprakları olan ve içindeki tohumları koruyan bir çeşit meyve üreten geniş yapraklı ağaçlardır. Bunlara örnek olarak da Amerikan beyaz meşesi veya tik ağacı verilebilir. Yumuşak ağaçlar ise zaman akışında, çok daha sonra evrimleşmiş olan sert ağaçlara göre, çok daha ilkel bir hücre yapısına sahiptir. Bu evrimsel özellik nedeniyle dünyada yumuşak ağaçlara kıyasla binlerce daha fazla sert ağaç türü bulunmaktadır.

AHŞAP ENDÜSTRİSİ İLE HERHANGİ BİR ŞEKİLDE İLGİLİYSENİZ, AHŞAP TÜRLERİNİ KATEGORİZE ETMEK İÇİN KULLANILAN İKİ TEMEL ALT BÖLÜM OLAN ‘SERT AĞAÇ’ VE ‘YUMUŞAK AĞAÇ’ TERİMLERİNE AŞİNASINIZDIR.

Genel bir kural olarak, yumuşak ağaçlar dünyanın daha soğuk bölgelerinde yaşamayı tercih ederken, sert ağaçlar sıcak tropikal koşullar da dahil olmak üzere daha sıcak iklim koşullarında daha iyi büyüme eğilimindedir. Bu nedenle İsveç, Finlandiya ve Kanada gibi soğuk ülkelerde bol miktarda kozalaklı ağaç bulabilirsiniz. Diğer yandan Güney Amerika’ya özgü büyük bir çam olan Paraná ve hatta Kuzey Amerika’nın daha sıcak bölgelerini tercih eden ve daha önce bahsi geçen SYP gibi istisnalar da bulunmaktadır.

Geniş yapraklı ağaçların daha büyük evrimsel gelişimi iki farklı sert ağaç kategorisi ortaya çıkarmıştır. Ilıman sert ağaçlar, sıcaklığın yılın büyük bir bölümünde makul derecede ılık olduğu Avrupa ve Kuzey Amerika’nın ılıman bölgelerinde sıkça görülürken, tropikal sert ağaçlar iklimin çok daha sıcak olduğu tropikal bölgelerde yetişir. Yine, Amerika-Kanada sınırının daha soğuk sıcaklıklarını tercih eden Amerikan sert akçaağacı gibi türlerde istisnalar söz konusudur. Bir sonraki ‘Teknik Meseleler’de su ve ahşap ilişkisini inceleyeceğiz. Amerika’nın önde gelen

mimarlarından Frank Lloyd Wright’ın dediği gibi: “Ahşap benim dostumdur. Ağacı sırasıyla ve ekonomik olarak kullandığımızda, dünyanın en büyük kaynaklarından birine sahip oluruz. Güzel bir malzemedir, insana dosttur, konut amaçları için en üstün malzemedir. Eğer bir insan yaşayacaksa, ahşapla yaşamalıdır."