Yeni Nesil Cepheler ve Aydınlatma Tasarımı
Nergiz ARİFOĞLU, Mimari Aydınlatma Tasarımcısı (Y.Mimar)
NA LIGHTSTYLE Mimari Aydınlatma Tasarımı ve Danışmanlığı
Işık yönlendiricidir. Cam gibi, taş gibi değil en gizli köşeden bile karanlıkta ortaya çıkar, göze güzel görünebilir, ama kullanıldığı şekli ile etkin mi, mimariye uygun mu? Uzun vadedeki davranışı ne olacaktır, amacına uygun mu, doğru bir kaynak mıdır? Bu soruların cevabından kim sorumlu?
Aydınlatma Danışmanlığı ve Tasarımcılığı Türkiye’de projelere yeni katılan bir uzmanlık alanı. Projelerdeki görev tanımı nedir?
Aydınlatma Tasarımcılığı dünyada da çok yeni bir uzmanlık alanı, yaklaşık yirmi- otuz yıllık bir geçmişi var. Son 15 yılda teknolojinin hızla gelişmesi, ışık ile mimarinin kullanılma biçimlerini çeşitlendirirken, gelişen ürünlerin ve yaklaşımların takip edilmesi zorlaştı. Bunun sonucunda mimari parametrelerin yanı sıra “aydınlatma” kendi başına özel olarak bilinmesi gereken bir konu ve meslek haline geldi.
Aydınlatma Tasarımcısı; mimari bir mekanı kullanışlı ve duyarlı bir biçimde aydınlatmak için gerekli ürünleri ve teknikleri herhangi bir ürün satış kaygısı olmaksızın, konsept geliştirerek ışığını tasarlayan, yön veren ve müşterisine danışmanlık eden kişidir. Tek amacı, doğru yerde doğru ışığı tasarlamaktır. Bu kişiler yaratıcı ekip içinde, aynı bir mimar gibi, görev alır ve projede danışmanlık hizmeti verir. Projenin ilk safhalarından itibaren dahil edilecek bir aydınlatma tasarımcısı, sürekli dirsek temasında olduğu mimar ve elektrik mühendisine hatta mekanik grubuna doğru ve yerinde çözümler üretirken, iş ortaklığı ile vakit kazandırarak yatırımcının daha ilk aşamalarda kar etmesini sağlar.
Mimar projesinden, Aydınlatma Tasarımcısı ise, projenin aydınlatma kaleminin doğru yönlendirilmesinden, uzun vadede baştan öngöremediği sorunlardan, mimari ile uyumundan, müşterinin gerçek beklentilerine kadar birçok noktadan ve verdiği danışmanlık sonunda çıkacak sonuçtan direk sorumludur. Çünkü Aydınlatma Tasarımıcısı bu sorumluluğu meslek olarak icra eden kişidir. Bu noktalar arasında verimlilik, çevresel uyumluluk, inşaai teknik çözümleme, sayısız alternatif içinden müşterisi için en doğru çözümü bulabilmek zaten olmazsa olmazlar konumundadır.
Aydınlatma tasarımcısı ile çalışmak yatırımcıya ve mimarlara ne sağlıyor?
Her proje için birçok yapımsal konuda olduğu gibi aydınlatma kalemine de bir bütçe harcanır. Önemli olan harcanılması kaçınılmaz olan bu bütçenin, sonradan kötü deneyimlere maruz kalmadan, doğru bir proje ile önceden yönetilmesi. Bunu öngören yatırımcılar projeye bir aydınlatma danışmanı dahil etmeyi ve birlikte çalışmayı talep ediyor. Böylece hem yatırım anında, hem kullanım anında boşa harcanacak paraların önüne en başta geçilmiş oluyor. Projenin en başından itibaren mesleği sadece bu iş olan profesyoneller ile çalışmayı tercih edenler; zaman, para, tüketim, yatırım, geri dönüşüm, işletim her anlamda sayısız fayda sağlamayı peşinen satın almış demektir aslında. Mimari anlamdaki yapı kimliğine ve marka imajına katkıları ise paha biçilemez değerde oluyor.
Projenin en başından itibaren aydınlatma tasarımcısı ile çalışmak yatırımcı kadar çalışan diğer ekipleri de rahatlatıyor. En başta mimar; özenerek tasarladığı projesinin ışık ile ilgili kısmını aynı dili konuşan profesyonellere emanet edebiliyor. Çünkü o atmosferi tasarlayan birileri var ve bu uzmanlar macro ölçekten micro ölçeğe kadar tüm detayları inceleyerek onlara projeleri için en ideal çözümleri sunuyor. Elektrik mühendisleri de rahat, çünkü ellerine mimar ile konuşulmuş hazır proje geliyor. Projede yeri, konumu, armatür tipi, wattı, derecesi, nasıl yanacağı ve kontrol edileceğine kadar her şeyi hazır. Satınalma birimi ne alacağının tüm detaylarını alabiliyor. Uygulamacı da aynı. Tüm detayları teslim aldığı ve karşısında sorularının cevabını alabileceği birileri var. Böylece herkes sadece işini yapmaya başlıyor.
Mekânlar için ışığı tasarlamak nasıl bir sorumluluk getiriyor?
Bize göre büyük bir sorumluluk. Bunu birçok açıdan ele alabiliriz. Tasarıma ve işlevsel kriterlere uygunluk, kullanıcı isteklerine, yapılacak işe, yaşanacak atmosfere uygunluk, bütçeye uygunluk… Bakın bu en önemlisi zaten. Ülkemizde yapılan tasarımların büyük bir çoğunluğu bütçesel koşulların yolunda şekilleniyor aslında. Aydınlatma kalemi de aynı durumda. Biz aydınlatma kaleminin doğru yönlendirilmesinden, mimari konsept ve yapısal özellikleri ile örtüşmesinden, verimliliği kadar yaratıcı fikirler içermesinden ve sayısız alternatif çözüm içerisinden müşterimiz için en doğru çözümü bulabilmekten sorumlu görüyoruz kendimizi. Bahsi geçenlerin tamamında bütçesel koşullar dâhilinde ilerlemek durumundayız. Tabii bir de, herhangi bir aydınlatma malzemesi üretmek, satmak ya da stok eritmek gibi bir kaygımız olmadığı için çok esnek hareket edebiliyoruz. Tasarıma tamamen olması gerektiği yönde markadan bağımsız yön verebiliyoruz.
AND projesi son dönemde sayıları giderek artmakta olan yeni nesil cephe tasarımlı binalar içinde başarılı bir örnektir. Projeyi biraz anlatabilir misiniz?
Bütünleşik tasarım fikrinin iyi uygulamalarından biri olan AND projesi, çalışırken keyif aldığımız projelerimizden biridir. Proje paydaşları ve yatırımcının iyi bir takım oyunu çıkardığı AND, proje yönetim sürecinin önemini anlatmak açısından da Türkiyeli projelerin başarı hikâyelerinden biridir. Bu projede; İşverenimiz Anadolu Gayrimenkul, Mimar HPP Architects , Proje Yönetimi İşte Proje, Cephe Danışmanı ise Priedemann idi.
Mimari Aydınlatma Danışmanlığı, Türkiye’de önemi son yıllarda giderek artan yeni nesil cephe sistemlerinde ve yeşil bina tasarımında olmazsa olmaz bir proje paydaşı.
Teknolojinin gelişmesi ile birlikte çıkan yeni malzemeler ve bu malzemelerin birleşiminde geleneksel yöntemlerin farklılaşarak, binaların dış kabuklarında komplike bir sistem oluşturması dolayısı ile bu konularda uzman kişilere ve firmalara ihtiyaç duyulmasına vesile olmuştur. NA LightStyle olarak aydınlatma tasarımı konusunda 2006 yılından beri Türkiye’de bu anlamda marka bağımsız hizmet vermekteyiz. Bize göre aydınlatma tasarımı, projenin başlangıcından itibaren diğer bütün parametrelerle birlikte ışığı ve karanlığı/gölgeyi planlamaktır. Proses olarak mimariyi anlayıp aydınlatma konseptinin geliştirilmesinden uygulama detaylarının tek tek detaylandırılmasına kadar süren uzun soluklu bir çalışmadır. Bu proses içinde mimari ile uyumlu ve marka imajını taşıyan aynı zamanda yeşil bina kriterlerine uyum, bir Mimari Aydınlatma Danışmanı için mecbûrîyettir. Önerilecek sistem herhangi bir sertifikasyon olmasa bile yeni sistem ile bütünleşik hatta içinde kaybolabilen, enerji verimliliği ve güvenilirliği en yüksek sistem olmalıdır. Bir sertifikasyon söz konusu olduğunda ek olarak yapılan, tüm hesaplamaların sertifikasyon kriterleri bazında limitler içinde kaldığını gösteren tablolar hazırlamaktır. Güç yoğunluğu, ışık kirliliği tabloları ile desteklenen aydınlatma hesap raporları sertifikasyon ekleri olarak proje dosyasına ilave olmaktadır.
Yeni nesil cephe tasarımları ve çözümlenen cephe sistemlerine modern bir örnek olan AND projesinde enerji tasarrufu sağlamak en önemli hedef idi. Yapılacak olan tasarım mimariye uyumlu olduğu kadar firmanın kurumsal duruşunu da ifade etmeli idi. Mimar ve Cephe Danışmanı ile birlikte geliştirilen çözümler LEED açısından değerlendirilerek belli bir aşamaya getirildi. Nihayetinde cephede kullanılan ekipmanların, sistem kesitleri ve malzemenin imkân tanıdığı ölçüde alt yarı uzaya ışık veren hale getirilmesi sağlandı. Bu sayede cephenin fark edilir olması sağlanırken binanın hem karbon ayak izi hem de ışık kirliliğine katkısı azaltılmış oldu. Binanın üzerine yerleştirilen bir taç ve bu tacı yere bağlayan elemanlardan oluşan konsept yüksek verimli lineer led ürünler kullanılarak LEED hedefinin %20’den fazla altında gerçekleştirildi.
Yeni nesil cephe tasarımlarında aydınlatma kriterleri oldukça önem taşımakta. Mimari konsepte vurgu, enerji tasarrufu, yatırım tasarrufu, işletme kolaylığı kadar, ışık kirliliğinin önüne geçebilmek ve doğal hayata verilen zararın en azından arttırılmamasını sağlamak açısından tasarım fikirlerinin profesyonel bir süzgeçten geçirilerek uygulanmaya geçilmesinin önemi tartışılmaz.
AND projesi son dönemde sayıları giderek artmakta olan yeni nesil cephe tasarımlı binalar içinde başarılı bir örnektir. Bu, LEED gereksinimleri doğrultusunda tüm disiplinlerle birlikte geliştirilen, hatta bazı ihtiyaçlar doğrultusunda disiplinlerin kendi tasarımlarını gözden geçirerek yeni detaylar ürettikleri iyi bir ekip çalışması ürünüdür. Projenin yatırımcısının profesyonel yaklaşımının ve tasarım aşamalarına verdiği önemin bu sürece katkısı elbette tartışılmazdır. AND bulunduğu lokasyonda iş binaları arasında yakalayacağı başarıyla bütünleşik tasarım sürecinin ne kadar önemli olduğunun kanıtı olacağını düşünüyoruz.